خْرَفْسْتَران در انديشه‌ ايرانيان براساس اوستا، متون پهلوي، و شاهنامه

Khrafstar in the Thoughts of Ancient Iranians; Based on Avestā and Pahlavi Texts and Shāhnāmeh

خْرَفْسْتَران موجودات زیان‌باری مانند اژدها، مار، مور، كژدم، موش، شیر و... هستند كه اهریمن آنها را بر ضد جهان نیك آفریده است. در اوستا و متون پهلوی دستورهایی درباره مبارزه با این موجودات اهریمنی و از میان بردن آنها داده شده است. تأثیر فردوسی و شاهنامه بر فرهنگ و زبان ایرانی روشن است، امّا آنچه ضروری می‌نماید، آشكار كردن این نكته است كه اندیشه‌های او و نگرشش درباره‌ جانوران تا چه اندازه از این متون تأثیر پذیرفته است. نگارندگان در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و مقایسه آن دسته از موجوداتی می‌پردازند كه در متون دینی زرتشتیان خْرَفْسْتَر به‏‌شمار آمده‌اند و در شاهنامه هم از آنها نام برده شده است. این پژوهش نشان می‏دهد كه در شاهنامه نه واژه خرفستر به كار رفته و نه به اهریمنی بودن جانوری اشاره شده است، امّا گاهی نگرش فردوسی در مورد زیانمند بودن برخی موجودات با آنچه در اوستا و متون پهلوی در این زمینه آمده، مشابه است و گاهی هم با آنها مغایرت‌هایی دارد. در پایان هر مبحث، به مفاهیم نمادین این جانوران در اسطوره‏های ملل دیگر نیز اشاره شده و اختلاف دیدگاه یا تشابهات آنها با اوستا، متون پهلوی، و شاهنامه نموده شده است.

lion that have been created by Angra Mainyu to destroy the good world.  In Avestā and Pahlavi texts, some manners are proposed to eliminate these devil creatures. The influence of Ferdosi and his book, Shāhnāmeh, on Iranian language and culture are clear. Yet an explanation is needed to show that how much his idea about khrafstars are influenced by Avestā and Pahlavi texts. By using descriptive and analytic method, the authors of present article try to study and compare the creatures that in Zoroastian religious texts are called khrafstar which are mentioned in Shāhnāmeh.  The research shows that in Shāhnāmeh not only the term "khrafstar" is not mentioned but also it is not referred to an animal as devil creature. But, there are similarities between Ferdosiʹs ideas and Avestā and Pahlavi texts about noxious creatures. Finally, it has been referred to the role of these creatures in the myths of other nations and has been compared with Avestā and Pahlavi texts and Shāhnāmeh.