تجلي نقش خورشيد خانم در قالي ايران

قالي ايراني همواره تجلي گاه نقوش متعددي است. هر يك از اين نقوش، به گونه اي از ابراز احساسات هنرمند طراح و يا بافنده بهره جسته و از زندگي اجتماعي، اعمال آييني و تمايلات فرهنگي آنان تاثير گرفته و ازاين رو حامل مفاهيم كثيري همانند بهشت عدن، جاودانگي، خير و شر است. در ميان نقوش متنوع، نگاره خورشيد خانم كه قدمتي ديرينه دارد، از نگاره هاي رايج در قالي است كه در فرم هاي شكسته، گردان و در نقاط گوناگون جلوه گري مي كند و توسط بسياري از بافندگان روستايي، عشايري و يا شهري مورداستفاده قرار مي گيرد. لذا در پژوهش حاضر، چرايي كاربرد نقش مايه موسوم به خورشيد خانم در قالي ايراني به عنوان مهم ترين هدف موردبررسي قرار مي گيرد. بدين جهت در راستاي پاسخگويي به سوال مذكور، ابتدا به بررسي و تبيين جايگاه خورشيد و زن كه دو عنصر تلفيقي در نگاره موردبحث است، طي ادوار گوناگون پيش و پس از اسلام در فرهنگ ايراني پرداخته مي شود. سپس با بررسي مفاهيم نقش مذكور، جايگاه آن در قالي و معاني حاكم بر آن و تاثيرپذيري آن از مناطق گوناگون موردتوجه قرار مي گيرد. نتايج بررسي ها مبين آن است، نقش مايه خورشيد خانم علاوه بر كاربرد تزئيني و فيگوراتيو در قالي، از مفاهيم معنوي و نمادين، نظير الوهيت پروردگار، اقتدار، تعالي و نشانه هايي از او اشاره دارد. روش تحقيق در مقاله حاضر توصيفي و تحليل محتوا بوده و گردآوري اطلاعات علاوه بر شيوه ميداني، به صورت كتابخانه اي نيز انجام گرفته است.