اثربخشي آموزش مهارتهاي مقابله با استرس با رويكرد رواني آموزشي بر عملكرد خانواده و بهزيستي رواني مراقبت كنندگان بيماران مبتلا به اسكيزوفرني

Effectiveness of Stress Coping Skills Training With Psycho-Educational Approach among Caregivers` of Schizophrenic Patients on Family Function And Psychological Wellbeing

چكيده مقدمه: زندگي با مبتلايان به اختلال اسكيزوفرني پراسترس است. مراقبيني كه دانش كافي ندارند، قادر نخواهند بود بخوبي مسيوليت هاي خود را ايفا نمايند، كه اين شرايط به عود و بستري شدن هاي مجدد منجر مي گردد. خانواده ها در هنگام رويارويي با اينگونه موقعيت هاي پرفشار و دشوار استرس زيادي را تجربه مي كنند و استرس موجب ناراحتي، تنش يا نوميدي اعضاي خانواده مي شود. هدف: پژوهش حاضر با هدف تعيين اثربخشي آموزش مهارت هاي مقابله با استرس با رويكرد رواني آموزشي بر عملكرد خانواده و بهزيستي رواني مراقبين مبتلايان به اسكيزوفرني كه سابقه بستري در مركز آموزشي درماني شفا شهر رشت را داشتند، در سال 1392 انجام شد. روش كار: پژوهش حاضر، يك مطالعه نيمه تجربي، پيش آزمون پس آزمون با گروه كنترل مي باشد كه آموزش مهارت هاي مقابله با استرس با رويكرد رواني آموزشي، متغير مستقل و عملكرد خانواده و بهزيستي رواني دو متغير وابسته ان را تشكيل مي دهند. جامعه پژوهش اين مطالعه را 220 نفر از مراقبت كنندگان بيماران مبتلا به اسكيزوفرني مراجعه كننده با سابقه بستري در مركز روانپزشكي به درمانگاه روانپزشكي تشكيل مي دادند. حجم نمونه 30 نفر با شيوه نمونه گيري در دسترس انجام شد. ابزار گردآوري داده ها شامل پرسشنامه بهزيستي روانشناختي Ryff و پرسشنامه عملكرد خانواده بود. هر دو پرسشنامه فوق در ايران روان-سنجي شده اند. پرسشنامه Ryff شش مولفه اصلي الگوي بهزيستي روانشناختي و داراي 6 زير مقياس (پذيرش خود، روابط مثبت با ديگران، خود مختاري، تسلط بر محيط، زندگي هدفمند و رشد فردي) و 84 عبارت است. آزمودني بايد در يك طيف ليكرت 6 درجه اي ميزان موافقت يا مخالفت خود با هر عبارت را مشخص نمايد. براي بدست آوردن نمره مربوط به هر زير مقياس كافي است نمره هر عبارت مربوط به زير مقياس مورد نظر با هم جمع شود. از جمع امتياز 84 عبارت نمره بهزيستي روانشناختي كلي بدست مي آيد. پرسشنامه عملكرد خانواده با 60 عبارت (با طيف ليكرت 4 گزينه اي)، در هفت حيطه (حل مسيله، روابط، نقش ها، پاسخ گويي اثر بخش، درگيري اثربخش، كنترل رفتاري، و كاركرد كلي) طراحي شده است. براي بدست آوردن امتياز مربوط به هر زير مقياس بايد نمرات همه عبارات زير مقياس مورد نظر را با هم جمع كرده بر تعداد عبارات زير مقياس تقسيم نمود. نمره بالاتر نشانه كاركرد ناسالم تر است. در اين مطالعه جهت مقايسه گروه هاي مورد مطالعه از نمره ميانگين استفاده شده است. پژوهشگر با مراجعه به درمانگاه، پرونده بيماران با تشخيص اسكيزوفرني و با دارا بودن شرايط ورود به مطالعه شامل مراقب اصلي بيمار، باسواد و ساكن شهر رشت را مشخص نموده و با خانواده ها ارتباط برقرار مي نمود. سپس بطور تصادفي 30 نفر را كه نمره بهزيستي رواني و عملكرد خانواده آنان، يك انحراف معيار كمتراز ميانگين نمره پرسشنامه ها بود را در دو گروه آزمون و كنترل قرار مي داد (هر گروه 15 نفر). در طي مداخله شش نفر از واحدهاي پژوهش (هر گروه 3 نفر) ريزش داشتند و بدليل مشكلات خانوادگي و همچنين عود بيماري فرد مبتلا، از ادامه شركت در مداخله انصراف دادند. سپس در جلسه اختتاميه پرسشنامه ها مجدداً توسط واحدهاي پژوهش تكميل گرديد. مداخله هفته اي دو بار به مدت 90 دقيقه و به تعداد دوازده جلسه متوالي انجام گرفت. همگن بودن دو گروه از نظر متغيرهاي مورد بررسي با استفاده از آزمون آناليز واريانس ANOVAمورد تاييد قرار گرفت. پس از آن از آزمون تحليل واريانس و كوواريانس براي تعيين اثربخشي آموزش مهارتهاي مقابله با استرس با رويكرد رواني آموزشي بر متغيرهاي عملكرد خانواده و بهزيستي روان شناختي استفاده گرديد. نتايج: اكثريت واحدهاي پژوهش (3/58%) زن بودند. ميانگين سني آنان 87/5 ±/9/53 و اكثريت (2/79%) داراي سطح تحصيلات متوسطه (2/29 درصد) بودند. نتايج نشان داد كه در پيش آزمون ميانگين نمره عملكرد خانواده گروه آزمون 96/13±42/183 و در گروه كنترل 23/8±08/177 بود. همچنين ميانگين نمره بهزيستي روانشناختي گروه آزمون 03/27 ±58/224 و در گروه كنترل 01/12± 33/228 بود. در پس آزمون ميانگين نمره عملكرد خانواده گروه آزمون 59/15 ± 83/121 و گروه كنترل ميانگين 25/4 ± 58/172 بوده است. از طرفي در پس آزمون ميانگين نمره بهزيستي روانشناختي گروه آزمون 96/23 ± 33/373 و گروه كنترل 27/7± 67/242 بوده است. استفاده از تحليل واريانس با آزمون لامبداويلكز جهت تعيين اثربخشي آموزش مهارتهاي مقابله با استرس بر متغيرهاي عملكرد خانواده و بهزيستي روانشناختي به صورت تركيبي نشانگر معني دار بودن تاثير برنامه آموزشي بوده است(0001/0P < ) و همچنين استفاده از آزمون آناليز واريانس مويد اثربخشي معني-دار آموزش مهارتهاي مقابله با استرس بر متغير عملكرد خانواده (0001/0P < ) و بهزيستي روانشناختي (0001/0P < ) مي باشد. نتيجه گيري: آموزش مهارت هاي مقابله با استرس با رويكرد رواني - آموزشي بر عملكرد خانواده و بهزيستي رواني مراقبان مبتلايان به اسكيزوفرني موثر است.

Abstract Introduction: Living with schizophrenic patients is stressful. Caregivers without sufficient knowledge cannot perform their responsibilities very well. This situation leads to relapse and re-hospitalization. Families experience a lot of stress facing such difficult situations which results in discomfort, tensions or despair in family members. High tensions impair family function unless the family adapt to the new situation. Objective: This study aimed to determine effectiveness of stress coping skills training with psycho-educational approach among caregivers` of schizophrenic patients on family function and psychological well-being. Methods: This is an experimental study with pretest-post test design and a control group comprising of main following variables; coping skills training with a psycho-educational approach(the independent variable) and family function and psychological well-being (two dependent variables). The study population included 220 caregivers of patients with schizophrenia who had referred to psychiatric clinic and had a history of hospitalization. Since the number of members in a psychotherapy group should be very limited, the sample size was considered 30. Sampling was performed with convenience method. Data collection tools included Ryff Psychological Well-Being and Family Assessment Device questionnaires. The psychometrics of both questionnaires had been confirmed in Iran. Ryff assesses six main components of psychological well-being. Therefore, it has 6 subscales (each subscale contains 14 items) and 84 items. The subjects specified their level of agreement, "agree "to" disagree", in a 6-point Likert scale. To obtain a score for each subscale, the score of each item on the related subscale should be summed. The total score of all 84 items equals the total psychological well-being. The subscales include self-acceptance, positive relations with others, autonomy, environmental mastery, purposeful life and personal growth. Family Assessment Device is a questionnaire with 60 items in domains of problem-solving, relationships, roles, effective response, effective involvement, behavior control, and general functioning. They were answered in a 4-Likert scale. In order to obtain the score of each subscale, all subscale scores have to be added then divided by number of items of each subscale. Higher scores show poor functioning. In this study, the mean score was used to compare the groups. The researcher referred to the psychiatry clinic and specified the records of patients diagnosed with schizophrenia and had the inclusion criteria; being main caregiver, educated and living in Rasht. The families were then contacted.30 patients were randomly selected whose psychological well-being and family function score had one SD below the mean of questionnaires scores. They were placed in two experimental and control groups (15 per group). During the intervention, six subjects (3 per group) withdrew due to family problems and the disease recurrence. Again in the last session, the questionnaires were completed by the subjects. The interventions were performed twice a week for 90 minutes in twelve consecutive sessions. Homogeneity of the two groups in terms of evaluated variables was approved using ANOVA. Then, the variance-covariance analysis was used to determine the effectiveness of stress coping skill straining with psyche-educational approach on variables of family function and psychological well-being. Results: Most of the subjects (58.3%) were women with mean age of 53.9±5.87. Majority of them (79.2%) had secondary education. Analysis of data showed that the mean score of family function in the experimental group in pretest was 183.42± 13.96 and 177.08±8.23 in the control group. The mean score of the psychological well-being was 224.58±27.03 in the experimental and 228.33± 12.01in the control group. In the posttest, the mean score of family function equaled121.83±15.59 and the control group 172.58±4.25. Moreover, in the post test the mean of psychological well-being of the experimental group and the control group were 373.33±23.96 and 242.67±7.27, respectively. Analysis of variance test with Wilksʹ lambda to determine the effectiveness of stress coping skills training on family function and psychological well-being in combination, indicated the significant impact of education (p < 0.0001). Using ANOVA confirmed the significant effect of these training on family function (p < 0.0001) and psychological well-being (p < 0.0001) as well. Stress coping skills training with the psycho-educational approach is effective on family function and psycho-educational well-being in caregivers of schizophrenic patients.