عقلانيت معرفتي و نظري نوين حاكم بر سازمان فضايي سيستم هاي شهري

The New Epistemic and Theoretical Rationality Governing the Spatial Organization of Urban Systems

در بررسي ديدگاههاي نظري مرتبط با حوزه سازمان فضايي و سيستمهاي شهري به مثابه موضوعي ميان رشته‎اي، دو پارادايم اندازه ‎مبنا و شبكه ‎مبنا قابل تمايز است. پارادايم نخست بر تعريف سيستم شهري به مثابه مجموعهاي از نقاط شهري كه بر اساس ويژگيهاي دروني خود استوار است و در تفسير مركزيت فضايي شهرها به سطح تمركز جمعيت، فعاليتها و يا كاركردهاي يك مكان معطوف است. در حاليكه از چند دهه گذشته، با تعريف مجموعهاي از شهرها به مثابه يك سيستم، برخلاف گذشته، عنصر «رابطه» در تعريف سيستم شهري هر چه بيشتر مهم تلقي شد و جايگاه هر شهر در سيستم شهري در نسبت با موقعيت قرارگيري آن، تابع جريانهايي است كه ميان شهرها در حال گردش است و در نتيجه از ارتباط با ديگر محلها به وجود ميآيد. اين پارادايم با تاكيد بر دادههاي رابطهاي، به روابط ميان شهرها در قالب روابط افقي و غيرمحلي مينگرد و فرايندهاي فضايي را در سازمان فضايي هدف قرار ميدهد. از اينرو به‎منظور درك، تبيين و كاربست هر دو پارادايم، به مرور سير تحول رويكردهاي نظري حاكم بر سازمان فضا در سيستمهاي شهري و تبيين عقلانيت معرفتي و نظري نوين حاكم بر آنها پرداخته شده و ويژگيها و مولفههاي دو پارادايم، دستهبندي و مقايسه شده است تا با پر كردن خلا نظري و معرفتي در اين زمينه، راه براي تحقيقات كاربردي و پيمايشي باز شود. بر اين اساس، اين مقاله از حيث هدف، از نوع بنيادين و برحسب رويكرد توصيفي و مبتني بر مطالعه دادههاي متن پايه است تا با بررسي سير تحول نظريههاي موجود، به بررسي تطبيقي محتواي نظري و مباني هستيشناختي پارادايمهاي سنتي در برابر پارادايمهاي نوين بپردازد.

By reviewing the literature of spatial organization and analyzing urban systems as an interdisciplinary field, two different paradigms have been recognized: size-based and network-based paradigms. The first one relies on the definition of urban system as a collection of nodes (urban settlements) organized based on their internal attributes. This paradigm, while ignoring interaction among them, focuses on the concentration of activities or functions in nodes. In the last few decades and with the emergence of the system approach, defined as “an interdependent national or regional set of cities” as a system, considerable attention has been paid to investigating reciprocal interurban relationships. In this period, the element of interaction became more important in the description of urban systems. Following this, since the position of a given city in the urban system is a function of interurban flows, it is affected by the relationship with others. This approach considers the interurban relationship as horizontal and non-local interactions, which are features of service economies versus industrial economies. Thus, to understand and apply these approaches, first, the theoretical literature on space organization in urban systems and its evolution were reviewed; then, the new dominant theoretical and epistemological rationality, with its attributes and components, was explained, compared and categorized in order to develop new insights for operational research. This article is fundamental in its objective, and has employed descriptive methodology based on contextual data to do a comparative study of theoretical content and ontological basics of traditional approaches versus new ones.