تحليلي ميان رشته اي از تحولات كالبدي _ فضايي بازارها و مراكز تجاري معاصر ايران با تاكيد بر متون ديني

An Interdisciplinary Analysis of Physical-spatial Changes in Contemporary Markets and Business Centers of Iran with an Emphasis on Religious Texts

در اين مقاله به اين مسيله پرداخته شده است كه آيا تغييرات كالبدي فضايي بازارهاي معاصر ايران، كه از كشورهاي پيشرو در ترويج ارزشهاي اصيل اسلامي است، همسو با مباني و ارزشهاي اسلامي است يا خير. همچنين ضمن تحليل متون ديني با استفاده از روش تحليل محتواي كيفي، چهار شاخص كالبدي _ فضايي براي بازار استنتاج شده است كه عبارتند از: لزوم متذكر بودن كالبد و فضاي بازار؛ نفي فضاهاي معاشرت جمعي (پاتوقگونه) در بازار؛ لزوم تناسب الگوهاي كالبدي بازار با هويت اسلامي؛ و مكانيابي بازار در موقعيتهاي فرا محلي. ضمن ارايه تحليلي ميان رشتهاي، مشخص شده است كه افول شاخصهاي مذكور در بازارهاي معاصر، ريشه در تاثيرات حاصل از مباني فكري معاصر غرب بر معماري و شهرسازي ايران دارد كه نمود آن در حوزه اقتصاد به شكل گيري نظام اقتصادي ليبرال سرمايه داري منجر شده است؛ نظامي كه از مهمترين ويژگي هاي آن، ترويج فرهنگ مصرفگرايي است و افول شاخص هاي كالبدي _ فضايي اسلامي در بازارهاي معاصر، همسو با الزامات و اقتضايات اين فرهنگ است.

In this research this question is addressed: are the physical-spatial changes in contemporary markets of Iran, as a pioneer in promoting the noble values of Islam, in accordance with Islamic principles and values? In this article, through an analysis of religious texts, using qualitative content analysis, four physical-spatial indicators are deduced for markets; these indicators include the need to mention spiritual truths in physical-spatial structure of market, avoiding the collective social spaces in the market, the alignment of physical market patterns with Islamic identity, and locating the market in meta-local situations. An interdisciplinary analysis was carried out which indicated that the decline in these indicators in contemporary markets is rooted in the contemporary intellectual foundations of the West, whose economic impacts have resulted in the liberal capitalist economic system; one of the most important features of this system is the promotion of the culture of consumerism and a decline in Islamic physical-spatial indicators in contemporary markets, which is in accordance with the requirements of this culture.