جايگاه تفكر در برنامه درسي ملي

يكي از بنيادي ترين وظايف نظام تعليم و تربيت در جمهوري اسلامي ايران، تربيت تفكر است. اهميت بنيادي اين وظيفه برخاسته از نظريه تعليم و تربيت و جايگاه تفكر در آن است. اين حقيقت هم در سند «فلسفه تعليم و تربيت» و هم در «برنامه درسي ملي» تبيين و تاكيد شده است. تربيت محسوب مي شود، موفقيت برنامه هاي تربيتي مشروط به موفقيت در اين حوزه است و كاستي هاي آن نيز به ساير ابعاد سرايت مي كند و در آنها كاستي هايي به وجود مي آورد. ترسيمي كه از اهداف علمي، فرهنگي، اجتماعي، خانوادگي و اخلاق در چشم انداز بيست ساله كشور شده است و فرآيندي كه در نقشه جامع علمي كشور ترسيم شده، نيازمند تربيت نسلي فكور و انديشمند است؛ نسلي كه تصميم گيري بر مبناي تفكر و خردورزي در اقداماتش مشاهده شود و زندگي فردي و حيات اجتماعي خود را بر اين اساس سامان دهد. از اين رو نظام آموزشي ما به دنبال راه هايي است كه زمينه رشد قدرت تجزيه و تحليل، استدلال و نقد و ارزيابي را در دانش آموزان فراهم كند و از حافظه محوري و انباشت اطلاعات بي مصرف در ذهن آنان بپرهيزد و بين توانايي تفكر و يادسپاري اطلاعات، تعادل و توازن به وجود آورد. البته بايد توجه شود كه نظام آموزشي ناكارامد سبب مي شود دانش آموزان حتي حجم معمولي اطلاعات را هم زياد تصور كنند و در تقويت حافظه دچار سستي و رخوت شوند. زيرا وقتي دانش آموزان اطلاعات و انباشته هاي حافظه اي خود را به كار نمي گيرند، مراقبت و نگهداري از آنها هم بر ايشان مشكل مي شود و ناگزير مي شوند به تكرار خوانده ها بپردازند. به همين علت است كه گرچه در سالهاي اخير از حجم كتابها كاسته شده، اما پاسخگوي مشكلات دانش آموزان نبوده است. اگر نظام تعليم و تربيت راه خود را به سوي تفكر بيابد، چه بسا كه به پايداري حافظه هم كمك كند. مقاله اي كه تقديم مي شود، قدمي است در راستاي تحقق برنامه درسي ملي؛ برنامه اي كه يكي از پنج عنصر محوري در هدف گذاري را «تفكر و تعقل» دانسته و تصريح كرده است كه اين عنصر از جايگاه نخست و محوري برخوردار است (برنامه درسي ملي، نگاشت سوم: ص 37). همچنين، اولين حوزه از حوزه هاي يازده گانه يادگيري در برنامه درسي ملي، حوزه «تفكر و حكمت» است.