بررسي تغييرات مكاني و پهنه بندي برخي خواص فيزيكي و شيميايي خاك سطحي و تاثيرپذيري آنها از مديريت بهره برداري در زمين هاي كشاورزي جنوب تهران

Spatial Variability and Mapping of Some Physico-Chemical Properties in Surface Soils and Influence of Land Use Management on Them in Agricultural Lands South of Tehran

گسترش مناطق مسكوني، تجاري، صنعتي و نوع استفاده از زمين در اراضي كشاورزي جنوب تهران، تغيير در برخي ويژگي-هاي فيزيكي و شيميايي را به محيط خاك تحميل نموده است. براي انجام اين تحقيق نمونه برداري به صورت شبكه منظم 1000 در 1000 متر در 196 نقطه از عمق 30-0 سانتي متري خاك در 20000 هكتار از اراضي كشاورزي جنوب تهران انجام شد. اسيديته گل اشباع، بافت خاك، درصد آهك، گنجايش تبادل كاتيوني و كربن آلي خاك اندازه‌گيري و تجزيه و تحليل داده‌ها و تهيه نقشه آن‌ها با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) و روش درون‌يابي كريجينگ انجام شد. نتايج نشان داد كه 3/26 و 6/54 درصد از اراضي به ترتيب داراي كربن آلي كمتر از 9/0 و 2/1- 9/0 درصد هستند. اراضي داراي كربن آلي كمتر از 9/0 درصد، عمدتاً جز كاربري‌هاي زراعي، مسكوني، صنعتي و باير و اراضي داراي كربن آلي 2/2-9/0درصد زير كشت انواع محصولات سبزي و صيفي قرار دارند. به غير از 9/29درصد از اراضي، كه متاثر از پساب‌ها، داراي پ هاش بيشتر از 8 هستند، بقيه مناطق در محدوده 5/7 الي 8 مي‌باشند. حدود 81 درصد اراضي داراي 5 الي 15 درصد آهك و 6/78 درصد از اراضي داراي گنجايش تبادل كاتيوني 20 الي 35 سانتي مول بار بر كيلوگرم هستند. بهترين مدل واريوگرام برازش داده شده براي كربن آلي، اسيديته گنجايش تبادل كاتيوني و آهك، مدل كروي، براي رس و سيلت، نمايي و براي شن، گوسي بود. استفاده از پسآب، كشاورزي متراكم و مديريت خاص كشت انواع محصولات سبزي و صيفي روي ويژگي هاي خاك مورد مطالعه موثر بود.

Development of residential, commercial, and industrial areas and agricultural land use in south of Tehran has caused changes in some physical and chemical properties in the soil environment. In this research, 196 soil samples were collected at depth of 0-30 cm, at 1000×1000m grids in 20000 ha agricultural lands south of Tehran. Soil texture, pH, calcium carbonate, cation exchange capacity, and organic carbon were measured. Geostatical analysis and interpolation of soil properties by kriging and mapping were carried out by GS+ and ArcGIS software. Results showed that 26.3% and 54.6% of lands contained less than 0.9% and 0.9-1.2% of organic carbon, respectively. Lands containing less than 0.9% of organic carbon are often cultivated crops, residential areas, and barren lands. The land containing 0.9-2.2% organic carbon is often cultivated to vegetables. Except the 29.9% of lands which were affected by industrial waste water with a pH greater than 8, the remaining lands had a pH of 7.5 to 8. About 81% of the lands had 5% to 15% lime and 78.6% of the lands had a CEC of 20-35 cmolc kg-1. In this study, spherical models were fitted for organic carbon, pH, CEC, and lime. Exponential models were fitted for clay and silt and Gaussian model for sand. Use of wastewater, intensive agriculture, and specific management, especially for cultivation of vegetable crops, had significant effects on soil properties.