تاثير محدوديت منابع فتوسنتزي و تنش كم آبي پس از گرده افشاني بر سرعت پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازي ارقام گندم نان

وقوع تنش خشكي در مرحله پر شدن دانه از ويژگي هاي بارز و غيرقابل اجتناب مناطق خشك و نيمه خشك است. اين تحقيق به منظور بررسي اثر تنش كم آبي و نقش منابع جاري بر پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازي انجام شد. آزمايش در سال زراعي 90-1389 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه رازي كرمانشاه با استفاده از طرح كرت هاي خردشده بر پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. تيمار آبياري در دو سطح شامل تيمار عدم تنش (آبياري در تمام مراحل رشدي) و تنش كم آبي (قطع آبياري پس از مرحله گرده افشاني) در كرت هاي اصلي و تركيب هشت رقم گندم بهار، پارسي، پيشتاز، پيشگام، چمران، زرين، سيوند، مرودشت و لاين DN-11 همراه با تيمارهاي محدوديت منابع فتوسنتزي بوته در پنج سطح شامل شاهد (بدون محدوديت منابع فتوسنتزي)، حذف برگ پرچم، حذف بقيه برگ ها به غيراز برگ پرچم، حذف ريشك ها و سايه اندازي بر سنبله به صورت فاكتوريل در كرت هاي فرعي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تنش كم آبي پس از گرده افشاني عملكرد دانه را 2/22 درصد نسبت به شرايط كنترل كاهش داد و حذف منابع فتوسنتزي سبب كاهش عملكرد از طريق افت وزن دانه شد. در اين شرايط سهم فتوسنتز سنبله در پر كردن دانه با 4/35 درصد بيشتر از نقش برگ پرچم و برگ هاي زيري (به ترتيب 6/18 و 5/18 درصد) بود و ريشك ها كمترين سهم را با 3/3 درصد در عملكرد دانه داشتند. طي تنش كم آبي، طول دوره پر شدن دانه كاهش يافت به طوري كه از 35 روز در شرايط كنترل رطوبتي به 28 روز رسيد ولي سبب افزايش سرعت پر شدن دانه شد. همچنين نتايج بيانگر افزايش سرعت فتوسنتز و تبادلات گازي در شرايط محدوديت منابع فتوسنتزي بود، اين افزايش بيانگر نقش جبراني سرعت فتوسنتز برگ هاي باقي مانده در جلوگيري از افت عملكرد است.