تحليل زماني و مكاني خشكسالي در پهنه خراسان با استفاده از شاخص SPI طي دوره 2005- 1966

Temporal and Spatial analysis of the drought in Khorasan region using SPI during 1966 - 2005

خشكسالي يكي از رخدادهاي جوي است كه سبب خسارات زيادي در بخش‌هاي مختلفي مانند كشاورزي، اقتصادي، زيست محيطي و اجتماعي مي­شود و وقوع آن در اغلب مناطق جهان امري اجتناب­ناپذير است. از آن جايي كه خشكسالي بر منابع آب زيرزميني، رطوبت خاك و جريان رودخانه­ها موثر است؛ در اين پژوهش پديده خشكسالي در سه استان خراسان شمالي، خراسان رضوي و خراسان جنوبي با استفاده از شاخص بارش استاندارد(SPI) در بازه­هاي زماني 3، 6، 12 و 24 ماهه مورد بررسي و تحليل قرار گرفت تا بتوان تاثير كمبود بارش را در دوره­هاي زماني مذكور كمّي كرد. در اين ارتباط، از داده­هاي بارش ماهانه 12 ايستگاه طي دوره آماري 20051966 استفاده و از روش­هاي زمين آمار نيز به جهت منظور نمودن ساختار مكاني داده­ها بهره گرفته شد. نتايج پژوهش نشان داد كه در بازه­هاي 3 و 6 ماهه خراسان رضوي دچار خشكسالي­هاي بسيار شديد و خراسان شمالي نيز متاثر از خشكسالي ­هاي شديد است. اين در حالي است كه در بازه­هاي 12 و 24 ماهه در خراسان جنوبي خشكسالي­هاي بسيار شديد و غرب خراسان رضوي خشكسالي­هاي شديد رخ داده است. مقادير SPI به دست آمده نيز نشان از اين دارد كه بيشترين مقدار خشكسالي ها مربوط به دهۀ اول (19751966) و چهارم (19962005) است كه در اين دو دهه سال 1973 و 2001 شديدترين خشكسالي ها را تجربه كرده اند.

Drought is one of the atmospheric events that causes great losses and is inevitable in most areas if the world Since soil moisture, stream fiow, and reservoir storge reflect precipitation anamolies,  This study aims at a spatial analysis of drought in three Iranian provinces namely North khorasan, Razavi khorasan and South khorasan to quantify precipitation anamolies by means of SPI in 3, 6, 12, and 24 month scale. Monthly precipitation data of 12 long period stations during 19662005 were used which was taken from Iranian Meteorological Organization. Geostatistical methods were also applied to prepare spatial distribution maps. The results of the study showed that in 3 and 6 – month scale period most – severe droughts are are frequent in the Razavi khorasan and North khorasan is affected by severe droughts in the same period. However, in 12 and 24 – month– scale period most serious droughts are frequent in South Khorasan and Western Razavi Khorasan experiences severe droughts. SPI values showed that most droughts happened in the first decade (1966 1975) and the fourth decade (1996 2005) as well and 1973 and 2001 have experienced the most serious drought.