تحليل شبكه اجتماعي و الگوي ساختاري روابط اجتماعي بهره‌برداران مرتع (مطالعه موردي: روستاي تاكُر- شهرستان نور)

Social network analysis and structural scheme of social relation among rangeland stakeholders (Case study: Takor village, Noor)

با توجه به اهميت مراتع در حفظ اكوسيستم طبيعي، بررسي عوامل مؤثر در حفظ و توسعه مراتع در راستاي دستيابي به اهداف توسعه پايدار بسيار حائز اهميت مي باشد. چراكه كمبود سطح ذخاير و منابع طبيعي براي بهره برداري، زمينه افزايش و تشديد درگيري و كاهش مشاركت در بين بهره برداران را فراهم آورده و زمينه ساز تخريب عرصه هاي طبيعي مي گردد. از طرفي در دهه اخير، ابعاد اجتماعي انساني در تصدي گري منابع طبيعي به ويژه چگونگي ساختار شبكه هاي اجتماعي در دستيابي به مديريت مشاركتي موفق مورد تأكيد بوده است. در اين مطالعه با هدف شناخت چالش ها و موانع برنامه ريزي و اجراي مديريت مشاركتي موفق مراتع، به تحليل شبكه هاي اعتماد و مشاركت در بين ذينفعان روستاي تاكُر واقع در شهرستان نور، استان مازندران پرداخته شد. در اين تحقيق با استفاده از روش تحليل شبكه در محيط نرم افزار UCINET سه شاخص مهم ميزان تراكم، مركزيت كل شبكه و ميزان دوسويگي در سطح كلان و شاخص مركزپيرامون در سطح مياني شبكه موردبررسي قرار گرفت. نتايج ضمن تعيين كنشگران مركزي و حاشيه اي، نشان از آن داشت كه شبكه ذينفعان بر اساس پيوند هاي اعتماد و مشاركت به ترتيب از ميزان متوسط تا زياد پايداري و از ميزان متوسط تا ضعيف انسجام برخوردار بودند. لذا مي توان بيان نمود با به كارگيري روش تحليل شبكه اجتماعي به عنوان رويكردي نوين، مي توان مديريت مشاركتي مرتع را ساماندهي نمود و سامانه اطلاعاتي مديريت مشاركتي مراتع را از طريق سنجش معيارها و شاخص هاي اجتماعي مرتبط با مديريت مرتع تهيه نمود.

Regarding to the importance of rangelands in ecosystem maintenance, investigating the effective factors for rangeland conservation and development toward sustainability is vital. Pressure on natural resources for utilization purposes are resulted in increasing environmental degradation and conflicts as well as decreasing local stakeholders participation. In recent decades, social aspects in natural resources governance especially application of social networks for facilitating successful participatory management are emphasized. In this research with the aim of recognizing challenges and handicaps of planning and implementation of successful rangeland participatory management, analysis of trust and collaboration networks among stakeholders of Takor village, Noor, Mazandaran Province was investigated. In this study, Social Network Analysis using UCINET Software was used to evaluate three important indicators including density, whole network centrality, and reciprocity at macro scale and coreperiphery at median scale. According to the results, core and marginal actors which indicate stakeholders network based on trust and collaboration links have middle to high sustainability and middle to low cohesion. Therefore, it is recommended to apply Social Network Analysis as a new approach for rangeland participatory management and create rangeland comanagement information system, using monitoring and evaluation of indices and indicators.