بررسي برخي عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش گونه‌هاي Ferula gummosa و Ferula ovina در مراتع كوهستاني شيلاندر زنجان

Effects of some environmental factors on Ferula gummosa and Ferula ovina distribution in Shilander mountainous rangelands of Zanjan

اين مطالعه در مراتع شيلاندر زنجان به منظور بررسي تأثير برخي عوامل محيطي بر پراكنش گونه هايFerula gummosa و Ferula ovina و گونه هاي همراه انجام شد. بدين منظور، نمونه برداري از دو رويشگاه با حضور و از دو رويشگاه با عدم حضور گونه هاي Ferula انجام شد. در هر رويشگاه تعداد سه ترانسكت 150 متري مستقر و تعداد 7 پلات نمونه برداري 2 × 2 متر به فواصل 20 متر از هم در طول ترانسكت ها برداشت شد. نمونه خاك نيز از ابتدا، وسط و انتهاي ترانسكت به صورت مركب از عمق 300 سانتي متر (عمق ريشه دواني) برداشت شد و در آزمايشگاه خاك شناسي مورد تجزيه قرار گرفت. درصد شيب، جهت شيب و ارتفاع نقاط نمونه برداري ثبت شد. براي بررسي تأثير عوامل محيطي بر انتشار گونه هاي Ferula و گونه هاي همراه از آناليز تطبيقي متعارفي (CCA) و RDA استفاده شد. نتايج نشان داد كه در تفكيك رويشگاه هاي گونه هاي Ferula، مقدار و جهت شيب، ميزان مواد خنثي شونده، سنگ و سنگريزه، درصد اشباع و رس خاك، مؤثرترين عامل بوده اند. همچنين مقايسه ميانگين داده ها نيز نشان داد كه درصد مواد خنثي شونده، درصد شن، درصد شيب در سطح يك درصد (P<0/01) و pH، درصد سيلت و ارتفاع از سطح دريا در سطح پنج درصد (P<0/05) در رويشگاه هاي مورد مطالعه، داراي اختلاف معني دار هستند. در بررسي حضور و عدم حضور گونه هاي Ferula با استفاده از رگرسيون لجستيك، نتايج نشان داد كه pH خاك در سطح يك درصد (P<0/01) و درصد مواد خنثي شونده در سطح پنج درصد (P<0/05) تأثير معني داري داشتند.

This study aimed to investigate the effects of some environmental factors on the distribution of Ferula gummosa and Ferula ovina in Shilander rangelands Zanjan province. Two Ferula habitats were selected and their environmental characteristics were compared with control sites (no Ferula species present). Three transects with 150 meters lengths were established in each site and data were collected along the transects in seven plots of 4 m2 (with 20 meters interval each). Composite soil samples from 030 cm of soil surface were collected from the starting point, middle and end part of the established transects and analyzed in soil laboratory. Slope percentage and direction, and elevation from sea level for all plots were also recorded. Canonical Correspondence Analysis (CCA) and Redundancy Analysis (RDA) were used to explore the relationships of Ferula species with environmental variables. According to the results, slope direction and degree, gravel and silt percentage, neutralizing substance percentage and soil saturation percentage were identified as the most important factors in characterizing Ferula species habitats. Comparing the environmental characteristics of Ferula habitats with control sites revealed that sand percentage, slope, silt percentage and elevation from sea level were different statistically between these sites (p ˂ 0.05). Logistic regression analysis indicated that soil pH (p ˂ 0.01) and neutralizing substance percentage (p ˂ 0.05) were the most important discriminating factors in Ferula habitats with the control sites.