ارزيابي ويژگي‌هاي مورفولوژيك و صفات مرتبط با خوابيدگي بوته در ارقام اصلاح‌‌شده برنج (Oryza sativa L.)

Evaluation of Lodging-Related Morphological Characteristics in Improved Rice (Oryza sativa L.) Cultivars

به منظور ارزيابي ويژگي هاي مورفولوژيك مرتبط با خوابيدگي بوته و مقايسه ارقام اصلاح شده برنج از نظر مقاومت به خوابيدگي بوته، آزمايشي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1391 در مؤسسه تحقيقات برنج كشور (رشت) طراحي و اجرا شد. ارقام مورد آزمايش شامل شش رقم برنج اصلاح شده (كادوس، خزر، گوهر، درفك، سپيدرود و ديلم) و رقم بومي هاشمي (حساس به خوابيدگي به عنوان شاهد) بود. صفات مورد بررسي شامل، ارتفاع بوته، طول ساقه و ميانگره ها، قطر، ضخامت، سطح مقطع، نسبت وزن تر و وزن خشك ميانگره به طول ميانگره، مقاومت به شكستگي، گشتاور خمشي و شاخص خوابيدگي ميانگره سوم و چهارم و مقاومت فشاري بوته بودند. در بين ارقام مورد مطالعه، رقم خزر با دارا بودن بيشترين مقدار ضخامت ميانگره سوم و چهارم (به ترتيب 4.11 و4.26 ميلي متر)، قطر متوسط ميانگره سوم و چهارم (به ترتيب 8.33 و 9.46 ميلي متر)، سطح مقطع ميانگره سوم و چهارم (به ترتيب 9 40.96 و 52.32 ميلي متر مربع) و نسبت وزن تر به طول ميانگره سوم و چهارم (به ترتيب 301.48 و 444.15 ميلي گرم بر سانتي متر) و نسبت وزن خشك به طول ميانگره سوم و چهارم (به ترتيب 49.46 و 50.38 ميلي گرم بر سانتي متر) و به دنبال آن با دارا بودن بيشترين مقاومت به شكستگي ميانگره سوم و چهارم (به ترتيب 14.43 و 20.87 نيوتن)، مقاوم ترين ژنوتيپ در بين ارقام ارزيابي شد. در اين آزمايش رقم خزر در مقايسه با ساير ارقام اصلاح شده بيشترين ميزان ارتفاع (121 سانتي متر) را دارا بود. با توجه به همبستگي بالاي صفات ضخامت، قطر متوسط، سطح مقطع و نسبت وزن تر و وزن خشك در واحد طول ميانگره با مقاومت به شكستگي ميانگره و مقاومت فشاري بوته، به نظر مي رسد اين صفات مي توانند شاخص هايي غير مستقيم جهت انتخاب ارقام با مقاومت بالا به خوابيدگي بوته باشند.

In order to evaluate the morphological characteristics and lodgingrelated traits and comparison of improved cultivars of rice plant resistance to lodging, a field experiment was carried out in randomized complete block design with three replications in 2012 at the Rice Research Institute of Iran )Rasht(. Rice cultivars were Kadus, Khazar, Gohar, Dorfak, Sepidrood and Deylam and local rice cultivar (Hashemi susceptible to lodging as a control). Plant height, stem length, internode length for the first, second, third and fourth internodes, diameter, thickness and cross section area of third and fourth internodes, ratio of fresh weight and dry weight of third and fourth internodes to internode length, breaking resistance, bending moment and lodging resistance of third and fourth internodes and pushing resistance were examined. Khazar cultivar with greater thickness of third and fourth internodes (4.11 and 4.26 mm), diameter of third and fourth internodes (8.33 and 9.46 mm), cross section area of the third and fourth internodes (40.96 and 52.32 mm2) and ratio of fresh weight of third and fourth internodes to internode length (301.48 and 444.15 mg.cm1) and ratio of dry weight of third and fourth internodes to internode length (49.46 and 50.38 mg.cm1), breaking resistance of the third and fourth internodes (14.43 and 20.87 N, respectively) was found to be the most resistant cultivar. Khazar cultivar with a plant height of 121 cm was found to be the tallest among all studied cultivars. Considering the strong correlation found between thickness, stem diameter, cross section area of third and fourth internodes and ratio of fresh weight and dry weight of third and fourth internodes to internode length with breaking resistance and pushing resistance, it seems that these traits could be considered as indirect indices in selection for higher resistance of rice cultivars to lodging.