اثر زمان نشاءكاري بر سرعت، مدت پُر شدن، وزن نهايي و عملكرد دانه ارقام برنج

Effect of Transplanting Times on Rate and Duration of Grain Filling, Final Grain Weight and Grain Yield of Rice Cultivars

به منظور ارزيابي اثر تغييرات دما و تابش بر سرعت، مدت پر شدن دانه و وزن نهايي دانه شش رقم برنج با استفاده از تغيير در زمان نشاءكاري، آزمايشي به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1392 در مزرعه پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه گيلان انجام گرفت. كرت هاي اصلي به زمان هاي نشاءكاري 15 ارديبهشت، 30 ارديبهشت و 15 خرداد و كرت هاي فرعي به ارقام برنج (هاشمي، سنگ جو، علي كاظمي، درفك، خزر و گوهر) اختصاص يافت. نتايج نشان داد بيشترين وزن نهايي دانه در رقم گوهر به ميزان 9/31 ميلي گرم در 30 ارديبهشت و كمترين مقدار آن در رقم سنگ جو به ميزان 4/20 ميلي گرم در زمان 15 خرداد به دست آمد. بيشترين دوره مؤثر پر شدن دانه در 15 ارديبهشت در رقم گوهر به ميزان 9/32 روز و كمترين مقدار آن در رقم هاشمي به ميزان 9/13 روز حاصل گرديد. بيشترين سرعت پر شدن دانه در رقم هاشمي به ميزان 62/1 ميلي گرم بر دانه در روز و كمترين مقدار آن براي رقم گوهر به ميزان 92/0 ميلي گرم بر دانه در روز به دست آمد. در اين مطالعه همبستگي بالا و معني داري بين مدت پر شدن دانه و وزن نهايي دانه به ميزان 689/0 مشاهده شد. همبستگي مثبت و معني داري بين دما و تابش تجمعي با وزن نهايي دانه نيز مشاهده گرديد. نتايج پژوهش حاضر نشان دهنده همبستگي مثبت و نقش مهم تر مدت پر شدن دانه نسبت به سرعت پر شدن دانه در وزن نهايي دانه است و تاريخ 15 ارديبهشت با توجه به شرايط مناسب دما و تابش در دوره پر شدن دانه و تأثير مثبت آن روي وزن نهايي دانه، مي تواند براي توصيه به كشاورزان مورد بررسي بيشتري قرار گيرد.

In order to investigate the effects of temperature and radiation on rate and duration of grain filling and final grain weight in rice cultivars, a split plot experiment based on randomized complete block design with three replications was conducted at different transplanting times at the research field of University of Guilan, Rasht, Iran in 2013. Factors were: transplanting dates in main plots (5 May, 20 May and 5 June) and rice cultivars (Hashemi, Ali Kazemi, Sangejo, Khazar, Dorfak and Gouhar) in sub plots. The greatest grain weight (31.9 mg) was obtained in Gouhar at 20 May and the smallest grain weight (20.4 mg) was observed in Sangejo at 5 June transplanting dates. The longest effective filling period (32.9 days) was achieved in Gouhar at 5 May transplanting date and the shortest grain filling duration (13.9 days) was obtained in Hashemi. The greatest grain filling rate (1.62 mg day1) was obtained in the Hashemi and the smallest rate (0.92 mg day1) was observed in Gouhar. Significant correlations were observed between cumulative temperature and radiation with final grain weight (R = 0.689). There were significant and positive correlations between the cumulative temperature and irradiance with grain filling duration, in contrary to negative correlations with grain filling rate and grain filling period. The results of this experiment showed that the grain filling duration plays a greater role, than grain filling rate, in determination of the grain weight. It could be concluded that an early transplanting (5 May) brings about favorable temperature and radiation conditions for an appropriate grain filling period and a greater final grain weight.