تحليلي بر نابرابري‌هاي فضايي شهر تهران و پيش‌بيني اولويت برنامه‌ريزي

An Analysis on The Spatial inequality of Tehran City and Prediction of Planning Priorities

در عصر حاضر، اصلي‌ترين عامل بحران‌هاي جوامع بشري ريشه در نابرابري‌هاي اجتماعي و فقدان عدالت دارد. امروزه برنامه‌ريزان به‌ويژه جغرافي‌دانان با طرح عدالت فضايي يا توزيعي، راهبردهاي جديدي را در مسير توزيع منافع همگاني بر‌اساس معيار‌هاي نياز، استحقاق و منفعت عمومي ارايه مي‌دهند. در اين تحقيق، شهر تهران به‌عنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است؛ به اين دليل كه در اين شهر، نابرابري فضايي نسبت به ساير شهرهاي كشور، بيشتر قابل مشاهده است. هدف تحقيق، تحليل فضايي و سطح‌بندي مناطق شهر تهران بر‌اساس شاخص‌هاي انتخاب شده است. روش تحقيق توصيفي – تحليلي بوده كه از روش‌هاي آماري تحليل عاملي، تحليل خوشه‌اي، تحليل تشخيصي، رگرسيون و روش‌هاي تصميم‌گيري چند معياره استفاده شده است. شاخص‌هاي مورد مطالعه هفت بخش اقتصادي، اجتماعي، كالبدي، فرهنگي، زيربنايي، امنيتي، فضاي سبز و آلودگي را شامل مي‌شود. بر‌اساس نتايج تحليل عاملي، بخش‌هاي مختلف مناطق شهر تهران به‌صورت جداگانه سطح‌بندي شدند. در مرحله بعد، مناطق شهر تهران با استفاده از روش‌هاي ديگر نيز سطح‌بندي شدند و با استفاده از تحليل خوشه‌اي در چهار سطح توسعه‌يافته، متوسط به بالا، متوسط به پايين و توسعه‌نيافته سطح‌بندي شدند. در‌نهايت، براي انتخاب خوشه‌بندي نهايي، از تحليل تشخيصي استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه مناطق شمال شهر تهران نسبت به ساير در سطح توسعه‌يافته قرار دارند و از طرفي شكاف بين مناطق شمالي نسبت به ساير مناطق شهر تهران خيلي زياد است؛ در‌حالي‌كه مناطق جنوبي تقريباً در يك سطح قرار دارند. در پايان نيز با‌توجه به مدل پيش‌بيني رگرسيوني، بخش‌هاي اجتماعي و زيربنايي به‌عنوان اولويت اول براي توسعه مناطق توسعه‌نيافته پيشنهاد شده است و شاخص‌هاي فرهنگي و اقتصادي در اولويت دوم و بخش‌هاي كالبدي و فضاي سبز در اولويت بعدي قرار دارند، بخش امنيتي نيز در اولويت چهارم براي مناطق توسعه‌يافته، پيشنهاد شده است.

At the present time, the main cause of the crisis of human society is rooted in social inequality and lack of justice. Today, planners, especially, geographers by the spatial or distributive justice plan, offers new strategies in the course of distribution of public interests based on the need, deserving and public benefit criteria. In this study, the city of Tehran has been studied as a case study. Since the spatial inequality in the city of Tehran is more evident than in other cities, it has been selected, the aim of the study is spatial analysis and classification of the areas of Tehran city based on the selected indicators. The method of research is descriptive – analytical one that Factor Analysis, Cluster analysis, Diagnostic analysis, Regression and Multi-criteria decision-making methods have been used. The under study indicators include 7 parts of economics, social, physical, cultural, infrastructure, security, green space and pollution. According to the results of factor analysis, the areas of Tehran city classified separately. At the next stage, the areas of Tehran city were classified by using other methods and classified in four levels of developed, upward moderate, downward moderate and underdeveloped by using Cluster analysis. Finally, diagnostic analysis has been used to select the final clustering. The results show that the northern areas of Tehran city are developed in comparison with the other areas and also the gap between the northern areas is too much than others. While southern areas are almost at the same level. Finally, with respect to the regression forecast model, the social and infrastructure sectors have been suggested as the first priority to be developed in the underdeveloped areas. Economical and cultural indicators at the second priority and physical and landscaping sectors are at the next priority. Also, security sector has been proposed at the fourth priority in developed areas.