اثر درآمدهاي نفتي بر نقدينگي ايران: با تأكيد بر نقش صندوق ذخيره ارزي

The Effect of Oil Income on Liquidity of Iran: With Emphasis on the Role of Cash Reserve Fund

ساختار اقتصادي ايران به گونه‌اي است كه درآمدهاي نفتي هنگفت، همواره عامل اصلي در توليد ناخالص داخلي، صادرات كشور، اصلي‌ترين منبع جلب ارز خارجي و درآمدي براي واردات، منبع بودجه‌ريزي و تقويت كننده ذخاير ارزي بانك مركزي به حساب آمده است. نقش و تأثير اين درآمدها در متغيرهاي كلان اقتصادي همواره در محافل اقتصادي موضوع بحث و تبادل نظر بوده است. افزايش درآمدهاي ارزي حاصل از فروش نفت و تبديل آن به ذخاير ارزي و همچنين پول داخلي در اثر كسر بودجه و واردات بي‌رويه با دلارهاي نفتي و نه صادرات غيرنفتي از دلايل مهم افزايش نقدينگي كشور بوده و از آنجايي كه اين افزايش در اثر فعاليت‌هاي مولد نبوده، اثرات مخرب زيادي بر اقتصاد كشور گذاشته است. تحقيق پيش رو با استفاده از آمارهاي سري زماني 1342 تا 1392 متغيرهاي كلان اقتصادي موجود در بانك مركزي در پي يافتن شدت اثر اين درآمدها بر نقدينگي كشور كه همواره عامل اصلي در كاستي‌هاي اقتصاد كشور نظير بيكاري، تورم، تنزل ارزش پول ملي كشور و... محسوب شده مي‌باشد. در اين رابطه با ساختن يك مدل آماري و استفاده از روش OLS تحقيق مي‌شود كه درآمدهاي نفتي كشور با چه شدتي (ضريبي) نقدينگي را تقويت كرده و تأثيرگذاري اين درآمدها بر روي كدام يك از اجزاي نقدينگي بيشتر بوده است. حاصل اين تحقيق از تأثير فوق‌العاده درآمدهاي نفتي بر نقدينگي كشور حكايت دارد و هر يك دلار وارد شده به كشور در اثر فروش نفت، در اثر تقويت ذخاير ارزي، افزايش واردات و هر دليل ديگري نقدينگي كشور را حدود 5/6 برابر ارزش ريالي آن افزايش مي‌دهد. تأثير درآمدهاي نفتي بر ساير اجزاي نقدينگي نيز اين يافته را تأييد مي‌كند.

The structure of Iran’s economy is based on the revenues of oil sale so that the major macro economics variables such as foreign export revenue and then foreign exchange revenue and reserve, imports, budgeting are always set based on it. Hence the effect of this revenue has being surveyed among monetary officials seriously. Iran’s oil revenue causes increasing in foreign exchange reserve or change to the country’s currency in the budget deficit mode and consequently increases liquidity. Because the increase of liquidity has not been by productive activity, it caused so many economic failures in Iran. Using a 50 years time series data of macroeconomic variables, the main purpose of this survey is investigating the degree of effecting liquidity and its component by revenue of oil sale vai an econometric OLS model to verify how the revenue of oil sale motivates the liquidity and it’s components. In this case we can find the ways of managing and programming the revenue of oil sale as an exogenous variable to control the effects of disordered liquidity.