اثربخشي گروه‌درماني شناختي - رفتاري بر راهبردهاي مقابله با استرس در خويشاوندان مراقبت‌كننده مبتلايان به آلزايمر

Effectiveness of Group Cognitive-Behavioral Therapy on Strategies for Coping with Stress of Family Caregivers of Patients with Alzheimer’s Disease

اهداف آلزايمر يك بيماري پيشرونده و ازبين‌برنده مغز است كه به‌طورجدي سبب آسيب به بخش تفكر و حافظه انسان مي‌شود. اين بيماري، شايع‌ترين نوع زوال عقل است كه شامل مجموعه‌اي از علائم نظير: ازدست‌رفتن حافظه، قضاوت و استدلال در افراد است كه سبب تغييرات در خلق، رفتار و توانايي ارتباط مي‌شود. مراقبت از مبتلايان به آلزايمر با رفتار و اعمالي كه افراد مبتلا به آلزايمر انجام مي‌دهند، در صورت بي‌كفايتي منابع كنارآمدن فرد، بيشتر براي خويشاوندان استرس‌زاست. گروه درماني شناختي-رفتاري در آموزش به‌كارگرفتن راهبردهاي مقابله‌اي سازگار، نقش مهمي داشته است. بنابراين، هدف اين پژوهش بررسي اثربخشي گروه درماني شناختي-رفتاري بر راهبردهاي مقابله با استرس در خويشاوندان مراقبت‌كننده مبتلايان به آلزايمر بود.  مواد و روش ها روش تحقيق حاضر نيمه‌آزمايشي و طرح آن پيش‌آزمون-پس‌آزمون و پيگيري با گروه كنترل بود. 32 مراقب داوطلب مراجعه‌كننده به انجمن آلزايمر ايران در سال 1390 به روش نمونه‌گيري دردسترس انتخاب و در دو گروه آزمايش و كنترل به روش تصادفي گمارده شدند. ابزار گردآوري داده‌ها پرسشنامه مقابله با استرس (CISS21) بود كه پيش از آغاز گروه‌درماني و در پايان دوره درمان در سه مرحله پيش‌آزمون، پس‌آزمون و پيگيري به‌وسيله گروه‌ها تكميل شد. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از تحليل كوواريانس، تحليل كواريانس چندمتغيره و اندازه‌گيري مكرر صورت گرفت. يافته ها نتايج نشان داد مؤلفه‌هاي راهبردهاي سازگار (مسئله‌مدار و سرگرمي اجتماعي) در اثر گروه درماني شناختي-رفتاري در گروه آزمايش نسبت به پيش‌آزمون و گروه كنترل، به‌طورمعناداري افزايش يافته بود (001/0=P). اين در حالي است كه مؤلفه‌هاي راهبردهاي ناسازگار (هيجان‌مدار و توجه گرداني) در اثر گروه درماني شناختي-رفتاري در گروه آزمايش نسبت به پيش‌آزمون و گروه كنترل، به‌طورمعناداري كاهش يافته بود (001/0=P). نتايج طرح اندازه‌گيري مكرر بين 3 مرحله پيش‌آزمون، پس‌آزمون و پيگيري نشان داد كه اثرات گروه درمان شناختي-رفتاري بر افزايش سبك مقابله‌اي سازگار (مسئله‌مدار و سرگرمي اجتماعي) و كاهش سبك مقابله‌اي ناسازگار (هيجان‌مدار و توجه گرداني) و نيز اثر تعامل بين گروه و تكرار معنادار بود و بين دو گروه آزمايش و گواه تفاوت معناداري وجود داشت. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده، گروه درماني شناختي-رفتاري توانست بر افزايش استفاده از راهبردهاي مقابله با استرس سازگار و كاهش استفاده از راهبردهاي مقابله با استرس ناسازگار در خويشاوندان مراقبت‌كننده مبتلايان به آلزايمر تأثير معنادار داشته باشد و عامل زمان در كاهش اثربخشي گروه درماني شناختي-رفتاري، از پس‌آزمون به پيگيري بي‌تأثير بود. نتيجه گيري براساس يافته‌هاي پژوهش حاضر، گروه درماني شناختي-رفتاري مي‌تواند استفاده از راهبردهاي مقابله با استرس سازگار را افزايش و استفاده از راهبردهاي مقابله با استرس ناسازگار را در خويشاوندان مراقبت‌كننده مبتلايان به آلزايمر كاهش دهد. اين امر با عواملي مانند شناخت كامل بيماري آلزايمر و تأثير آن بر روند زندگي، ايجاد فضايي براي ابراز وجود، ايجاد فضايي براي برقراري تعاملات اجتماعي، پي‌بردن به اهميت ورزش و اختصاص زمان براي تفريح، آموختن تن‌آرامي در شرايط پراسترس، شيوه درك مسائل زندگي، مهارت حل‌مسئله، احساس كنترل، مديريت زمان ارتباط دارد. با توجه به نتايج مثبت، استفاده از گروه درماني شناختي-رفتاري به‌عنوان درماني كم‌هزينه براي مراقبت‌كنندگان مبتلايان به آلزايمر و ديگر گروه‌هاي مراقبت‌كننده مبتلايان به بيماري‌هاي مزمن پيشنهاد مي‌شود.

Objectives Alzheimer’s disease is a progressive and degenerative disease of the brain that severely damages the thinking and memory functions of human beings. This disease is the most common form of dementia, which comprises a set of signs and symptoms such as loss of memory, judgment, and reasoning that subsequently changes the attitude, behavior, and communication ability. Taking care of people with Alzheimer’s disease can become very stressful for their families. Group cognitivebehavioral therapy has played an important role in teaching how to use compatible coping strategies. Thus, this research aimed to investigate the effectiveness of group cognitive-behavioral therapy on strategies for coping with stress of family caregivers of patients with Alzheimer’s disease. Methods & Materials This research was conducted using a quasi-experimental design. The study sample comprised 32 voluntary caregivers as per Iranʹs Alzheimer Community Care in 2011. They were selected by convenience sampling method and were randomly assigned into experimental and control groups. We used the questionnaire of coping inventory with stressful situations (CISS), which was completed before group therapy and after the treatment course in 3 stages of pretest, posttest, and follow-up. Data analysis was performed by analysis of covariance, multivariate analysis of covariance, and repeated measures. Results The results showed that the components of compatible strategies (problem-oriented and social entertainment) in the experimental group were significantly increased compared to pretest and control group due to cognitive-behavioral therapy (P=0.001). However, the components of incompatible strategies (emotionoriented and attention processing) due to cognitive-behavioral therapy was significantly decreased in the experimental group compared to the pretest and control group (P=0.001). The results of repeated measuring plan between 3 stages of pretest, posttest, and follow-up showed that the effects of cognitive-behavioral therapy on increasing compatible coping style (problem-oriented and social entertainment) and decreasing incompatible coping style (emotion-oriented and attention processing) as well as the effect of intergroup actions and repetition were significant. There was also a significant difference between experimental group and control group. With regard to the above-mentioned results, cognitive-behavioral group therapy could have significant effects on increasing use of coping strategies with compatible stress and decreasing use of coping strategies with incompatible stress in the family members of Alzheimer’s patients. Moreover, the time factor was ineffective in lowering the effect of cognitive-behavioral therapy from posttest to follow-up period. Conclusion Based on the results, the group cognitive-behavioral therapy can increase the use of compatible strategies for coping with stress and decrease the use of incompatible strategies. This issue is related to factors such as complete understanding of Alzheimer’s disease and its effects, creating an atmosphere for presentation and an opportunity for social interaction, understanding the importance of sport and allocating time for recreational activities, learning body relaxation in stressful situations, understanding life problems, solving problem techniques, feeling of control, and time management. Thus, we recommend using group cognitivebehavioral therapy as a low-cost treatment for family caregivers of patients with Alzheimer’s and patients with chronic diseases.