بررسي سوگيريهاي هنجاري و ضدهنجاري نسبت به اخلاق علم در بين اعضاي هييت علمي: از ديدگاه دانشجويان تحصيلات تكميلي

Investigating faculty members’ normative and anti-normative bias towards the ethics of science: post-graduate students’ perspectives

امروزه توليد علم يكي از وظايف و رسالتهاي مهمي است كه بر دوش دانشگاهها گذاشته شده است. «رابرت مرتن» رفتار اخلاقي را (هنجارها) ذات علم مي داند و اقتدا به آنها را براي تحقق اهداف نهادي علم مفيد قلمداد مي كند. به اين منظور، پژوهش حاضر به دنبال بررسي ميزان پايبندي اعضاي هييت علمي به هنجارهاي علمي و سوگيريهاي ضدهنجاري، با الهام از نظريه مرتن و ميتروف انجام شده است. براي نيل به هدف تحقيق، اين پرسش نامه بر روي 460 دانشجوي تحصيلات تكميلي در رشته هاي تحصيلي مهندسي برق ـ كامپيوتر، مهندسي مكانيك و شيمي و در سه دانشگاه تهران، تربيت مدرس و شهيد رجايي اجرا شده است. داده هاي تحقيق پس از جمع آوري با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحليل قرار گرفته است. اعتبار پرسش نامه با استفاده از تحليل عاملي بررسي و سه عامل استخراج شد. اين عوامل بر روي هم 02/36 % كل واريانس متغيرها را تبيين مي كنند كه نشان مي دهد اين ابزار تا حدودي از روايي كافي برخوردار است. پايايي پرسش نامه با استفاده از ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه و برابر با 79/0 حاصل شد. دانشجويان تحصيلات تكميلي فني ـ مهندسي دانشگاههاي مورد-مطالعه، بر اين باور هستند كه دانشمندان و محققان اغلب از هنجارهاي علم تبعيت مي كنند. اما با توجه به نتايج آماري، مقادير به دست آمده از ضدهنجارهاي علم نيز قابل ملاحظه است. از طرفي بين نظرات دانشجويان رشته هاي تحصيلي مهندسي برق ـ كامپيوتر، مهندسي مكانيك و شيمي در پيروي از هنجارهاي علم و ضدهنجارهاي علمي استادان تفاوت چشمگيري ديده شد. ميانگين نمرات دانشجويان شيمي در پيروي استادان از هنجارهاي علمي نسبت به ساير رشته ها كمتر است.

Nowadays, the production of science is one of the important tasks and missions of universities. In the view of Robert Merton, ethical behaviors are the essence of science, hence observing them is essentially useful for the realization of the fundamental goals of science. As such, insights from Merton and Midriff’s theory were integrated into the present study which aims at investigating the extent to which faculty members are committed to science norms and anti-norm bias. To this purpose, a questionnaire was administered to 460 postgraduate students of electrical-computer engineering, mechanical engineering and chemistry, from three universities in Tehran, Tarbiat Modares, and Shahid Rajaei. The participants’ responses were analyzed using SPSS program. The instrument validation was done through factor analysis which led into the extraction of three main components which explained 36.02 percent of the total variance. The results show that the instrument enjoys a satisfactory construct. Furthermore, the reliability of the instrument was estimated through Alpha Cronbach’s as 0.79. The results indicate that postgraduate students of engineering believe scientists and researchers are most often bound to the norms of science, but the results relevant to the anti-norms of science are also noticeable. In addition, with reference to the commitment to the norms and anti-norms of science, degrees of inconsistencies in ideas and beliefs were observed among the participants. When comparing the electrical-computer engineering, mechanical engineering and chemistry students, we found the chemistry students reported a lower mean for the faculty’s commitment to the norms of science.