بررسي رابطه فرسايش پذيري، اشكال فرسايش و تلفات خاك هاي حاصل از سه نوع مارن در آذربايجان غربي

با توجه به اين كه اراضي مارني در محدوده حوزه هاي آبخيز بخش شمالي استان آذربايجان غربي گسترش زيادي داشته و فرسايش خاك در اين اراضي زياد است، در اين پژوهش فرسايش پذيري و اشكال فرسايشي خاك هاي حاصل از مارن ها و رابطه آن ها با تلفات خاك در اين اراضي مورد بررسي قرار گرفت. براي اين منظور ابتدا مناطق پراكندگي مارن ها در استان بررسي و با توجه به شرايطي مانند ضخامت و برونزدهاي مارني، تناوب ميان لايه هاي مارني و اشكال فرسايشي مشهود در آن ها، مارن هاي حساس به فرسايش در مناطق شمالي استان شناسايي شدند. در 15 نقطه و با سه تكرار از خاك سطحي اين اراضي نمونه برداري شد . شاخص هاي فرسايش پذيري اين خاك ها شامل نسبت رس و شاخص فرسايش پذيري k در فرمول جهاني فرسايش تعيين شد. با استفاده از باران ساز قابل حمل ، ميزان توليد رواناب و رسوب نيز در مناطق انتخابي به دست آمد. شدت و اشكال فرسايش با استفاده از روش BLM تعيين و ارتباط بين فرسايش پذيري خاك هاي مارني با شكل ، نوع فرسايش و رسوب دهي از طريق ماتريس همبستگي بررسي و گروه هاي همگن از نظر توليد رسوب و حساسيت به فرسايش با استفاده از آزمون دانكن تعيين شدند. نتايج به دست آمده نشان مي دهد، با وجود آن كه به طور كلي وضعيت فرسايش سطحي به روش BLM در طبقه متوسط قرار مي گيرد، در مناطق قره تپه و قره آغاج فرسايش آبكندي امتياز بيشتري به خود اختصاص داده و فرسايش شياري در كليه نقاط امتيازات بالايي داشته است. حجم رواناب سطحي كمينه 255 در منطقه شعبانلو و بيشينه 577 سانتي متر مكعب در منطقه قره تپه به دست آمد. ضريب رواناب بين 0.23 تا بيشينه 0.53 محاسبه شد. كمينه گل آلودگي توليد شده برابر 10 گرم در ليتر در قره تپه و بيشينه آن برابر 180 گرم در ليتر در قره آغاج اندازه گيري شد. همچنين، مشخص شد كه شاخص نسبت رس در ظهور فرسايش به شكل آبكندي و حجم رواناب در فرسايش سطحي و شياري نقش تعيين كننده (با اطمينان 95 درصد) داشته است.