تحليل الگوهاي مكاني عامل فرسايندگي باران در مقياس هاي زماني متفاوت در ايران

فرسايش خاك به عنوان پديده اي تهديد كننده براي جمعيت جهان، اغلب نتيجه اثرات توام كاربري ناصحيح اراضي و عوامل اقليمي است. در بين عوامل اقليمي، باران به عنوان يكي از مهمترين عوامل فرساينده خاك محسوب مي شود و بر همين اساس مطالعه دقيق خصوصيات مختلف باران از جمله فرسايندگي آن در ايجاد فرسايش خاك از اهميت ويژه اي برخودار است. حال آن كه بررسي دقيق تغييرپذيري مكاني عامل فرسايندگي باران در مقياس هاي مختلف زماني در سطح ملي كمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراين، پژوهش حاضر با هدف بررسي تغييرات مكاني عامل فرسايندگي باران رابطه جهاني فرسايش خاك در مقياس هاي زماني ماهانه، فصلي و سالانه در ايران برنامه ريزي شده است. بدين منظور پس از محاسبه انرژي جنبشي و حداكثر شدت 30 دقيقه اي بيش از 12000 رگبار به وقوع پيوسته در 70 ايستگاه مطالعاتي در دوره آماري 20ساله (1363-1382) در كشور، مقادير عامل فرسايندگي باران با استفاده از روش معكوس وزني فاصله در محيط نرم افزار GIS پهنه بندي و الگوهاي مكاني آن در مقياس هاي مختلف تحليل شد. بر اساس نتايج، ايستگاه هاي موجود در جنوب غرب و شمال كشور در اولويت نخست از نظر خطر عامل فرسايندگي باران سالانه قرار دارند. در فصول مختلف نيز همچون ماه هاي موجود در آن ها، ايستگاه هاي غرب و جنوب غربي و ايستگاه هاي جنوب شرق به ترتيب در الويت هاي بالا و پايين خطر عامل فرسايندگي قرار گرفتند. همچنين، نتايج نشان داد كه ايستگاه هاي تنگ پيچ خوزستان، انزلي و پل شالو در خوزستان بيشترين و بند انحرافي سمنان، طبس و بم كمترين خطر عامل فرسايندگي سالانه در كشور را به خود اختصاص داده اند. مقدار ميانگين عامل فرسايندگي باران سالانه در كشور نيز 14.13 تن متر سانتي متر بر هكتار ساعت به دست آمد.