الگوي تمدّني اسلام در سيره نبوي با تكيه بر آيات قرآن كريم

The Civilizational Model of Islam in Prophetic Tradition with an Emphasize on the Verses of the Holy Quran

محمّد رسول‌الله(ص)، تحوّلاتي اساسي در جامعه عربستان پديد آورد كه منجر به شكل‌گيري فرهنگ و تمدّن اسلامي گرديد. الگوي تمدّني رسول‌الله(ص) در گذار از جامعه جاهلي به جامعه‌اي اسلامي، نمونه‌اي درخشان در تاريخ بشري است. مهم‌ترين عناصر در اين الگو عبارتند از: الف) تحوّل دروني انسان كه مبتني بر دو ركن انديشه و اراده است. تغيير ساختارهاي اجتماعي و سياسي در انديشه اسلامي، تابعي از تغيير در شالوده رواني انسان است كه اساس همه تحوّلات بشري محسوب مي‌شود. ب) گزينش غايت اصلي: تغيير دروني انسان سازوكاري دارد كه از طريق گزينش غايت‌ها صورت مي‌گيرد. غايت‌ها و اهداف، نيروي محرّكه تاريخ است. اين نوشتار به روش توصيفي ـ تحليلي به بيان الگوي تمدّني اسلام با استفاده از آيات قرآن كريم مي‌پردازد. در اين الگو، خدا مهم‌ترين غايت انسان است كه برتر و مطلق است. به همين دليل، اهداف و آرمان‌هاي انسان نيز برتر و بي‌نهايت بوده، او همواره مسئوليّت‌پذير، متحوّل و در حركتي مستمر خواهد بود. علاوه بر اين، رويكرد جامع به توسعه، توانمندي فراگير و اصل تسامح و تساهل، عناصر تكميل‌كننده الگوي تمدّني اسلام‌اَند. در پرتو اين اصول، مي‌توان به شاخص‌هاي عمده تمدّن اسلامي در سيره نبوي، مانند جايگاه انسان در توسعه، تشكيل دولت و تغيير روابط اقتصادي دست يافت.

Muhammad, the Messenger of God (p.b.u.h.) created basic changes in the Arabian community which led to the formation of Islamic civilization and culture. The civilizational model of Muhammad, the messenger of God (p.b.u.h.) in a transit from an ignorant community into a Islamic community is a brilliant symbol in human history. The most important elements in this model include: A. Human’s internal change which is based on two pillars of thinking and will. Change in the social and political structures in Islamic thought is a function of change in the human’s psychological infrastructure which is the base of all human changes. B. Selection of the main ultimate end, the human internal change has a mechanism which takes place through selection of these ultimate ends. The ends and objectives are the driving force of history. In the civilizational model of Islam, God is the most ultimate end of human which is superior and absolute. For this reason, human’s objectives and ideals also are superior and infinite and He is always taking the responsibility, changing and is in a constant move. In addition to these two, a comprehensive attitude towards development, pervasive ability and the principle of tolerance are the completing civilizational models of Iran. In the light of these two principles, it is possible to achieve the main indexes of Islamic civilization in prophetic tradition such as: human position in development, formation of the government and change of economic relations.