ارزيابي تناسب اراضي براي كشت برنج در استان زنجان در قالب مدل فائو و با استفاده از تكنيك‌ تلفيقي AHP-TOPSIS در محيطGIS

Land Suitability Evaluation for Rice Cultivation Using AHPTOPSIS Methods Based on FAO Model in GIS Environment (Case study: Zanjan province)

ارزيابي تناسب اراضي براي محصولات كشاورزي يكي از اقدامات ابتدايي و ضروري در توسعه پايدار، جلوگيري از تخريب اراضي و حفاظت از منابع زيستي براي استفاده آيندگان است. در اين زمينه و با توجه به اهميت برنج به عنوان محصولي استراتژيك در كشور، اقدام به ارزيابي تناسب اراضي در استان زنجان با استفاده از قابليت هاي تركيبي سيستم اطلاعات مكاني (GIS) و روش هاي تصميم گيري چندمعياره (MCDM) در قالب مدل فائو شد. در اين پژوهش با توجه به نظرات كارشناسان مربوطه و مطالعه طرح ها و پژوهش هاي پيشين، از 4 شاخص زيست محيطي (منابع تأمين آب، متغيرهاي اقليمي، خاك، توپوگرافي) و 5 شاخص اجتماعي اقتصادي (نيروي كار انساني و ماشيني، فاصله از جاده و بازار، تعداد شركت هاي تعاوني) براي مدل سازي تناسب اراضي استفاده شد. براي وزن دهي و تجميع لايه ها، به ترتيب از روشAHP و روش رتبه بندي براساس تشابه به حد ايده آل (TOPSIS) استفاده و در مرحله بعدي نتايج به دست آمده بر اساس مدل پيشنهادي فائو و يك كلاس به عنوان مناطق داراي محدوديت، طبقه بندي شدند. در نقشه اوليه تناسب اراضي به دست آمدهاز شاخص هاي زيست محيطي 114.36 كيلومتر مربع (0.51%) و در نقشه نهايي بعد از تجزيه و تحليل اجتماعي اقتصادي 73 كيلومتر مربع (0.33%)، به عنوان كلاس كاملاً مناسب (S1) شناخته شد. دقت كلي نقشه اوليه و نهايي در مقايسه با نقشه كاربري اراضي منطقه به ترتيب 74.7% و 89.3% به دست آمد. بر اساس يافته هاي پژوهش حاضر مهمترين پارامترهاي ارزيابي تناسب اراضي براي برنج به ترتيب منابع تأمين آب، اقليم، خاك، ماشين آلات كشاورزي و توپوگرافي بوده، همچنين كمبود منابع آبي و شوري خاك از مهمترين موانع كشت برنج در منطقه مورد مطالعه به شمار مي آيند.

Land suitability evaluation for agricultural products is one of the important initial works for sustainable development, prevent land degradation and biological resources conservation for the future. With respect to theimportance of rice as a strategic product in the country, this paper presents a land suitability evaluation model based on FAO framework in Zanjan province using of Geographic Information System (GIS) and multicriteria decisionmaking. In this study, 4 environmental parameters (water resources, climate, soil, topography) and 5 socialeconomic parameters (human and machine labor, distance from roads and markets, the number of cooperatives) were used for land suitability evaluation. AHP and TOPSIS method were used respectively for determining the relative weight of factors and their aggregation. Next, the resulted map was classified based on FAO framework and a class as constraints area. According to the results, from environmental perspective 114.36 km2 (0.51%), and after removing unsuitable environmental areas, from thetotal suitable area, from socioeconomic perspective 73 km2 (0.33%) were identified as ahigh suitable class (S1). The overall accuracy of the first and final map compared to land use map 74.7% and 89.3% was obtained. According to our finding, most important parameters in land suitability evaluation for rice cultivation are water resources, climate, soil, machinery labor and topography and also the lack of water and soil salinity are the main obstacles to rice cultivation in the province.