روايت‌هايِ «دانش دينيِ اجتماعي» و نسبت آن با جامعه‌شناسي

Narratives of religious social sciences and their relations with sociology

انتقاد رسمي از علوم انساني و اجتماعي رايج دانشگاهي در ايران (به­ويژه رشته جامعه‌شناسي) هميشه مطرح بوده است ولي در سال 88  و 89 شدت بيشتري گرفته است. از نگاه جامعه‌شناختي مي‌توان به تبيين و توضيح علل رشد اين انتقادات رسمي پرداخت. ولي هدف اصلي اين مطالعه انجام يك بررسي انتقادي با نگاهي تفسيري نسبت به موضوع مذكور است. اين مقاله نشان مي‌دهد مخالفان علوم انساني رايج دانشگاهي بر چه دلايل و گفتارهايي تأكيد دارند و اين دلايل و گفتارها را نقد مي‌‌كنند. بدين منظور با بررسي نسبت يازده روايت دانش ديني ـ اجتماعي با رشتۀ جامعه‌شناسي دانشگاهي نتيجه مي‌گيرد كه از ميان ان يازده روايت سه روايت اول دانش اجتماعي ـ ديني با جامعه‌شناسي سر منازعه دارد و ديگر روايت‌ها با منازعۀ كم‌تر به تعامل انتقادي با جامعه‌شناسي متعارف مي‌پردازند. در نهايت اين مقاله از اين مدعا دفاع مي‌كند كه روايت يازدهم از دانش ديني با جامعه‌شناسي منازعه ندارد و عرصۀ عمومي جامعۀ ايران به حضور هر دو نوع تبيين ديني و علمي (از جمله جامعه‌شناختي) نياز دارد.

Formal criticism of sociology in Iran is not new, and this issue is culminated since 2009 under the rubric "Islamic Social Sciences".  Nonetheless, the feasibility of Islamic Social Sciences and its exact relationship with sociology is still not explored. This paper attempts to clarify the main arguments raised by religious critics of conventional scientific sociology. To reach the aim, the author, has identified eleven narratives of religious social sciences and has attempted to criticize these different versions and evaluate them.  It has been argued that at least three narratives contradict with academic sociology and eight ones that are less contradictory interact with conventional sociology critically. Finally it is concluded that just one of the narratives of religious social science has no contradiction with sociology. In addition, from the viewpoint of the author, both sociological and religious explanations of social issues are needed in the Iranian public sphere.