جامعه‌پذيري آموزشي پيش نياز آفرينش دانش: بحثي در جامعه‌شناسي آموزش و پرورش

A study of educational socialization:The prerequisite of knowledge production

اين مقاله با بهره‌گيري از چارچوب نظري بديع نويسنده، و شواهد تجربي حاصل از يك پژوهش، چگونگي تاثير عوامل جامعه بنياد بر شكل‌‍‌گيري نظام شخصيتي ويژه مولد دانش را در بين دانش‌آموزان مورد بررسي قرار مي‌دهد. بر پايه اين چارچوب، در صورت تعبيه سامانه‌اي از ارزش‌ها، راهبردهاي يادگيري و پشتكار آموزشي دانش آفرين در دانش‌آموزان در فرايند جامعه‌پذيري آموزشي، امكان بالقوه دانش آفريني فراهم مي‌آيد. فرضيات برگرفته از چارچوب نظري با استفاده ‌از مصاحبه نظام­مند، مورد سنجش‌ قرار گر فته‌اند. نمونه، از ميان دانش‌آموزان دختر سال سوم دبيرستان‌هاي شهر تهران در سال تحصيلي 1380 به صورت چند مرحله‌اي در 5 منطقه آموزشي و از 30  دبيرستان عادي و غير انتفاعي به تعداد 600  دانش‌آموز و به صورت تصادفي انتخاب شده است. يافته‌ها نشان مي دهند در بين متغيرهاي درون سامانه‌اي، ارزش ابرازي تحصيل نقش مهمي در شكل‌گيري پشتكار آموزشي دارد. در مقابل، ارزش ابزاري نيز تأثير منفي بر پشتكار را نشان مي‌دهد. درقسمت نتايج اين روابط از زاويه متغيرهاي بينابيني ديگري مانند راهبردهاي دوگانه سطح‌گرا و ژرف‌گراي يادگيري با پشتكار آموزشي نشان داده شده است. گفتني است با تقويت ارزش ابرازي تحصيل در دانش‌آموزان كه خود محصول جامعه‌پذيري آموزشي ويژه‌اي است كه از خانواده و به ويژه مدرسه ناشي مي‌شود، راهبردهاي يادگيري بيشتر به سمت ژرفانگري به پيش مي‌رود. با رشد و توسعه ارزش‌هاي ابزاري تحصيل، دانش‌آموز كمتر راهبردهاي ژرفانگر را در يادگيري پيشه كرده و بيشتر به سوي راهبردهاي مخالف، يعني استراتژي‌هاي سطح‌گرا روي مي‌آورد. محصول اين شرايط تقويت نظام شخصيتي واجد پشتكار آموزشي براي دارندگان ارزش ابرازي و فاقد يا كاهش پشتكار آموزشي (با مفهوم‌سازي خاصِ مطرح شده در اين مقاله) براي دانش‌آموزان داراي ارزش ابزاري و راهبرد سطح‌گرا است. پشتكاري كه تصور مي‌شود با مشاركت متغيرهاي عمده ديگر مانند ارزش‌هاي آموزشي و راهبردهاي يادگيري نوعي سامانه ‌دانش بنيان در نظام شخصيتي افراد را رقم مي‌زند كه پيش نياز تبديل دانش‌آموز امروز به دانش‌آفرين فردا است.

This paper attempts to examine the impact of social factors on the formation of Knowledge Based Personality among high school students. Knowledge Based Personality includes social values, learning strategies and educational perseverance. Theoretically, Knowledge Based Personality, which is influenced by educational perseverance, contributes to the production of knowledge in society. Methodologically, a systematic interview has been conducted among 600 female students from 3 secondary schools in 5 districts in Tehran to test the mentioned theoretical claim. Findings indicate that expressive value affects educational perseverance more positively than the instrumental value. On the other hand, instrumental value has considerable negative impact on the educational perseverance. Furthermore, an increase in the amount of expressive value affects the intensive strategies of learning. By contrast, the growing of instrumental values among female students diminishes their intensive learning strategies and makes these strategies superficial. Therefore, the combination of expressive value, educational strategies of intensive learning and educational perseverance contribute to the formation of Knowledge Based Personality.