بررسي مفهوم غرب در گفتمان روشنفكران مشروطه‏خواه در قياس با گفتمان روشنفكران دهه چهل هجري شمسي

Studying the Comparison of the West Concept in the Discourse of Constitutionalist Intellectuals and the Intellectuals of the Fortieth Decade

ورود مدرنيته به ايران، با استعمار و دخالت‌هاي گستردۀ غربيان همراه بود. اين همراهي در كنار ساير ويژگي‌هاي جامعۀ ايران، به برخوردها و نگرش‌هاي متفاوتي نسبت‌به مدرنيته و غرب منجر شد. ازجملۀ اين برخوردها و نگرش‌هاي متفاوت، ميان دو گفتمان حاكم بر انديشۀ روشن‌فكرانِ مشروطه‌خواه ازيك‌طرف و روشن‌فكران دهۀ چهل هجري شمسي، ازطرف‌ديگر، اتفاق افتاد. بر اين اساس، در پژوهش حاضر با عنوان «بررسي مفهوم غرب در گفتمان روشن‌فكران مشروطه‌خواه در قياس با گفتمان روشن‌فكران دهۀ چهل هجري شمسي»، منابع متعددي، خصوصاً منابع ادبي مطالعه شد تا به سؤال اصلي اين پژوهش كه چگونگي تصوير غرب در دو گفتمان روشن‌فكران مشروطه‌خواه و روشن‌فكران دهۀ چهل شمسي است، پاسخ مناسب داده شود. چارچوب نظري و روش اين تحقيق برگرفته از برخي مفروضات نظري‌‌‌روشيِ نظريه‌پردازان تحليل گفتمان است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه روشن‌فكران مشروطه‌خواه، غرب را تمدنِ مترقي‌ بهره‌مند از ايده‌هاي آزادي، برابري، علم، تكنولوژي و... مي‌دانستند؛ حال آنكه اين تصوير از غرب، در دهۀ چهل، با امپرياليسمي كه از راه‌هاي مختلف به استثمار ايران مي‌پردازد و تمدني كه فاصلۀ آن از ارزش‌هاي معنوي و اخلاقيات بيشتر مي‌شد، جايگزين گشت.

The entrance of the modernism to Iran was accompanied with the colonialism and the widespread interferences of western countries. This companionship, besides other characteristics of Iran society, led to different reflections and attitudes to the west and the modernism. One of them occurred between constitutionalist intellectuals discourse and the one of intellectuals of the fortieth decade. Therefore, to conducting this research, many references were studied, especially literary ones to answer the question about the way in which the west portrayed in these two discourses. The theoretical framework of the present paper and its method are extracted from some assumptions of discourse analysis theories.The results demonstrate that the constitutionalist intellectuals consider the west as a progressed civilization with the idea of freedom, equality, science, technology and so forth while the concept in the fortieth decade was replaced by the imperialism which exploited Iran in different ways and a civilization increasingly isolated from spiritual values and morality.