توضيح نظري خاص‌بودگي: آرمان گريزپاي علوم اجتماعي

Theoretical Explanation of Specificity: the Escaping Ideal of Social Science

مقاله‌ي كنوني نشان ‌مي‌دهد كه كم‌تواني علوم اجتماعي در توضيح خاص‌بودگي واقعيت تجربي سبب رويارويي دو رويكرد عام‌گرايي و بومي‌سازي در علوم اجتماعي ايران مي‌شود، كه هيچ‌يك قادر به توضيح خاص‌بودگي فردي واقعيت انضمامي نيستند. سپس با مروري بر نظريات اصحاب مكتب تاريخي خواهيم‌ ديد كه به‌رغم تلاش براي توضيح خاص‌بودگي تاريخي، اصحاب اين مكتب هرگز نتوانستند آن را به‌لحاظ نظري صورت‌بندي كنند. گرچه كارهاي پژوهشي بسياري مي‌توان يافت كه در توضيح «فرديت ساختاريِ» پديده‌هاي اجتماعي كامياب بوده‌اند، اما توضيح نظري چنين كاري قرين توفيق نبوده ‌است. در ادامه نشان‌ خواهيم ‌داد كه دليل اصلي ناكامي اصحاب مكتب تاريخي در چنين كاري، «التزام هستي‌شناختي» معين آن‌ها بوده ‌است. اين هستي‌شناسي كه مبتني بر فهمي نيوتني اقليدوسي از جهان است كه در فلسفه‌ي كانت صورت‌بندي شده، پيوسته فرد تاريخي را در پرتو اين‌هماني و وحدت تعريف‌ مي‌كند. در نتيجه‌ي چنين فهمي از هستي، نقطه‌ي عزيمت تحليلي همواره متضمن تقدم تصور است. در بخش نتيجه‌گيري خواهيم‌ ديد كه براي درگذشتن از اين هستي‌شناسي، علوم اجتماعي بايد از چارچوب‌هاي تبييني فلسفه‌هاي درون‌ماندگار، يا همان «فلسفه‌هاي پساقاره‌اي» و فيزيك و رياضي جديد بهره ‌ببرد. در اين دو منبع مي‌توان فهمي از هستي يافت كه كاملاً با هستي‌شناسي متعارف تفاوت دارد. در اين هستي‌شناسي فرد ديگر متضمن هم‌گوني، وحدت، هم‌زماني و تداوم نيست. ازاين‌‌روي، توضيح فرد نيز مستلزم تقدم تصور (در مقام عامل وحدت‌بخش) نمي‌باشد.

Explaining the historical individual in its historicity and specificity has been the proclaimed goal of social science. The founding fathers of historical school strove hardly to explain the theoretical conditions of fulfilling this goal. However, they failed to properly preventing universalism from becoming dominant on social science. The present article seeks to show how the theorists of historical school address this issue and why they fail. In this way, two main factors which prevent an explanation from being immanent, namely the priority of presentation and mundane ontology, have been explored. In the final step by invoking to "postcontinental philosophy" we try to find a new social ontology which may pave the way for theoretical explanation of historical specificity.