زبان و زندگي

Language and Life

مقاله‌ي حاضر در پي كاوش نسبت زبان و زندگي در جامعه‌ي معاصر ايران است. تلقي متبوع اين مكتوب از زبان و زندگي بر فلسفه‌ي «ويتگنشتاين متأخر» و «هايدگر متقدم» متكي است. پس از معرفي ريشه‌هاي فلسفي، معادل جامعه‌شناختي آن‌ها نزد متفكران جامعه‌شناسي معاصر براي تمهيد كارپايه‌ي مفهومي مورد بررسي قرار گرفته است. بر اين اساس گفتمان مدنظر «فوكوي» ديرينه‌شناس و وجه جامعه‌شناختي آن نزد «لاكلاو» و «موفه» به‌مثابه راهنماي نظري پژوهش تعيين شد. پس از گشودن گره‌هاي نظري و تعيين محدوده‌ي معناييِ مفاهيم مركزي، «تحليل گفتمان» كه بيش‌ترين قرابت با موضوع و مسئله‌ي اين مكتوب را داراست به‌عنوان روش تحقيق برگرفته شد. اطلاعات مورد تحليل از طريق مصاحبه‌ي باز و نيمه‌ساخت‌يافته از دو قشر پزشكان و بازاريان فراهم شده است. نتايج تحقيق از طريق تحليل بازي‌هاي زباني و اعمال گفتماني مصاحبه‌شوندگان، سه صورت‌بندي گفتماني را پيش نهاد كه با عناوين گفتمان علمي، گفتمان عرفي و گفتمان شرعي از هم تفكيك شده‌اند. مقايسه‌ي تحليلي موارد مصاحبه ناظر بر اين است كه بازي‌هاي زباني و اعمال گفتمانيِ هر صورت‌بندي، منظومه‌ي گفتماني متمايزي پديد مي‌آورد كه منبع معنادهي به زندگي عاملان اجتماعي است. بر اين اساس و با تكيه بر مباني نظري تحقيق، سامان زندگي و هستيِ اجتماعي در جامعه‌ي معاصر ايران را مي‌توان از منظري زباني مورد فهم قرار داد. منظر زباني، فهمي نو از مناسبات اجتماعي به دست مي‌دهد و روابطي را به تحليل مي‌كشد كه از دام نظريات كلاسيك مي‌گريختند. اين مقاله استدلال مي‌كند زبان دريچه‌اي است كه مي‌تواند براي فهم پيچيدگي جامعه‌ي معاصر ايران، به غناي نظريه‌ي جامعه‌شناسي بينجامد.

This paper explores the relation of language and life in contemporary Iranian society. Our theoretical perspective concerning life and language is based on later Wittgenstein and early Heidegger philosophical debates. After introducing the roots of the philosophical and sociological equivalent in contemporary sociologists the provided conceptual framework has been assessed. Accordingly, Foucauldian discourse and its sociological version by Laclau Mouffe have been set for this research. After determining of theoretical boundaries, Discourse Analysis is accepted as research method. Research data has collected by semistructured interview with doctors and merchants. The results from the analysis of language games and discursive practices of interviewees, introduce three discursive formations scientific discourse, civil discourse and religious discourse. The Comparison of the interviews clarify that language games and discursive practices of every formation, produce distinctive discursive constellation which make social agent life meaningful. Relying on theoretical debates, social existence and life order in contemporary Iranian society can be understood from the perspective of language. Linguistic perspective raise a new understanding of social relations that classic ideas were unable to explain. This paper argues that language is a window to understand the complexities of contemporary Iranian society, and is able to advance sociological theory.