تحليل حوزه‏ ي عمومي پست مدرن با كاربرد روش واژگوني فوكو در مطالعه‏ ي رسانه‏ هاي نوين

An Analysis of the Postmodern Public Sphere with Application of Foucauldian Reverse Methodology to New Media

اين مقاله سعي بر اين دارد تا به مطالعه‌ي نقش قدرت و عوامل شكل‌گيري حوزه‌ي عمومي در عصر پست‌مدرن بپردازد. بر اين اساس از روش واژگوني فوكو استفاده مي‌كنيم تا منابع توليدي قدرت و اعمال آن در جهان پست‌مدرن را تحليل كرده و در اين حوزه به توليد شناخت بپردازيم. براي اين امر، رويكرد تحليلي فوكو از قدرت زيستي را مورد استفاده قرار مي‌دهيم تا به نحوه‌ي توليد و اعمال قدرت در عصر پست‌مدرن و تأثير آن بر شكل‌گيري يا عدم شكل‌گيري حوزه‌ي عمومي بپردازيم. در اين مقاله با استفاده از روش واژگوني فوكو به‌دنبال طرح گسست هايي هستيم كه ممكن است در جهان پست‌مدرن رخ داده باشد. گسست تاريخي فوكويي ما را به دو يافته‌ي نظري و تجربي مي‌رساند. گسست اول كه در يك تحليل نظري مبتني بر جامعه‌ي كنترلي پست‌مدرن با مدل هارت و نگري ارائه مي‌شود نشان مي‌دهد قدرت پست‌مدرن با «ارتباطاتي كردن» كنترل و مراقبت افراد، از رسانه‌هاي نوين به‌عنوان فناوري‌هاي كنترلي استفاده مي‌كند. علي‌رغم اين‌كه مطالعات زيادي بر اساس رويكرد هابرماسي نشان داده كه اينترنت منجر به شكل‌گيري و تقويت حوزه‌ي عمومي مي‌شود اما در اين‌جا اين تكنولوژي ارتباطي به‌عنوان «پان‌اپتيكن پست‌مدرن» و «كارخانه‌ي مجازي»، و «كاربران» آن به‌مثابه «كارگران پست‌مدرن» معرفي مي‌شوند كه با «كار عاطفي»، طبق مدل هارت و نگري و ژيژك، قدرت زيستي سرمايه‌داري را تشديد مي‌كنند. درنتيجه امروزه «حبس، كنترل و بهره‌وري» سوژه‌ها در اينترنت، شكل‌گيري حوزه‌ي عمومي را در آن دشوار مي‌كند. گسست دوم نشان مي‌دهد (يافته‌ي تجربي ما) كه در اين عصر، اهميت‌يافتگي فرهنگ و تاريخ و محوريت آن‌ها است كه حوزه‌ي عمومي به‌عنوان ماحصل آن‌ها و عرصه‌اي براي توليد قدرت مردمي شكل مي‌گيرد. نتيجه‌ي مطالعه‌ي ميداني موردي و اتنوگرافيك ايران كه در سال‌هاي اخير انجام شد نشان مي‌دهد «قدرت مردمي» كه متأثر از عوامل تاريخي ايراني و اسلامي است، منجر به شكل‌گيري حوزه‌ي عمومي خودجوش در تصميم‌گيري‌هاي مردمي اين فصل از تاريخ معاصر شده است. در مقام نتيجه‌گيري از يافته‌ها، اين مقاله بيان مي‌كند با توجه به تاريخي بودن فرهنگ ايراني، كنش‌گران فعال اين فرهنگ مي‌توانند با استفاده از عناصر فرهنگيِ تاريخي‌شان، از تكنولوژي‌هاي ارتباطي پست‌مدرن قدرت‌زدايي كنند تا آن‌ها را براي تقويت قدرت مردمي خود براي شكل دادن به حوزه‌ي عمومي گسترده‌تر و جهاني‌تر به خدمت گيرند. چرا كه حوزه‌ي عمومي شكل‌گرفته در سال‌هاي‌هاي اخير در ايران توسط مردم فقط مي‌تواند نشان‌دهنده‌ي پتانسيل آن‌ها باشد كه با استفاده از تكنولوژي‌هاي ارتباطي معاصر، آن را جهاني كرده‌اند.

This article is an attempt to study the role of power and factors involved in formation of Iranian public sphere in the postmodern period.   We will use Foucaults reverse method in order to analyze the sources of producing power and how power is being exercised in postmodern world.  We will use Foucaults approach to biopower in order to be able to identify how power is being produced and how it is being exercised and how it leads to formation or lack of formation of public sphere.  We have also used Foucaults reverse method so to address some historical breaks that might have occurred in postmodern world. Application of the Foucauldiannotion of historical break contributed to identifying two theoretical and empirical findings.  The first break is offered in the area of theoretical analysis in which we refer to the postmodern controlled society as Negri and Hardt put it in “Empire”.  This argument will clarify how the postmodern power uses new media in order to exercise its influence through the process of communicating mode of control.  Contrary to Habermass approach to internet and its power to development of public sphere we indicate that this has become a postmodern panopticon type of control and a virtual factory in which users behave in a similar manner as postmodern workers in which they use their emotional work so to strengthen the biopower of capitalism.  It seems as if the imprisonment, control and exploitation of subjects is taking place in internet and makes it hard for internet to be transformed into public sphere. The second break (based on our empirical findings) indicates that it is the centrality of culture and history that contributes to the formation of public sphere as it creates ground for realization of power of masses.  Our 2009 field research results in Iran indicates that power of masses which takes its roots from historical as well as Islamic factors can provide the grounds for formation of Iranian public sphere. Using the results of second break we will indicate that our conclusion for the first break is also valid as we believe internet alone cannot lead to the formation of Iranian public sphere.  Other results also indicate that power of masses can be deny the postmodern technologies and this is all because Iranian society enjoys historical and cultural factors that can help formation of an indigenous public sphere that has global orientations.