بررسي پاره ‏اي از عوامل مؤثر بر بروز احساس آنومي: آزمون تئوري آنومي مرتون (مورد مطالعه: دانش‏آموزان دبيرستان‏هاي پسرانه شهر اهواز)

A test of Merton’s anomie theory The case of Ahvaz male high school students

هدف: پژوهش حاضر با هدف آزمون تئوري آنومي مرتون (1968) صورت گرفت. در اين پژوهش سعي بر اين بود كه برخي از مفاهيم كليدي تئوري مرتون كه كم‌تر در پژوهش­هاي داخل و خارج مورد توجه قرار گرفته­اند در مدلي نظري و در قالب هشت فرضيه كه از تئوري مرتون استخراج شده بودند مورد آزمون قرار گيرند. روش: پرسش‌نامه­ي تهيه‌شده تشكيل‌شده از مقياس­هاي پايگاه اجتماعياقتصادي در دو بعد عيني و ذهني، مقياس احساس آنومي (بي‌هنجاري)، مقياس آرزومندي به اهداف توفيق­آميز و مقياس فرصت ادراك‌شده بود. هم‌چنين نمرات حاصل از تفريق فرصت ادراك‌شده از آرزومندي­ها به‌عنوان نمرات شكاف در پژوهش حاضر به‌عنوان يك متغير كليدي مورد استفاده قرار گرفت. پرسش‌نامه­ي مذكور در بين 480 نفر از دانش­آموزان پسر دبيرستاني و پيش­دانشگاهي شهر اهواز با روش نمونه­گيري خوشه­اي چند مرحله­اي در بين 9 مدرسه توزيع شد و 467 پرسش‌نامه جهت تحليل نهايي باقي ماند. نتايج: يافته­ها نشان دادند كه پايگاه اجتماعياقتصادي در هر دو بعد اگرچه با احساس آنومي هم‌بستگي دارد اما در معادله­ي رگرسيون اثر معناداري ندارد و از طريق شكاف آرزومنديفرصت و محروميت نسبي بر آنومي اثر غيرمستقيم دارد. هم‌چنين مشخص شد كه شكاف آرزومنديفرصت هم اثر مستقيم معنادار و هم اثري غيرمستقيم از طريق احساس محروميت نسبي بر احساس آنومي دارد. زماني كه كليه­ي متغيرهاي پژوهش در يك معادله‌ي رگرسيون وارد ­شدند و اثر آن­ها بر آنومي بررسي شد، اثر محروميت نسبي، شكاف آرزومندي فرصت و فرصت ادراك‌شده (كه همگي آثار پايگاه اجتماعياقتصادي‌اند) معنادار بود. هم‌چنين يافته­هايي در مورد اثرات تك­تك شكاف­ها به‌دست آمد. نتيجه­گيري: اين پژوهش را مي­توان اولين پژوهش جامع پيرامون آزمون نظريه­ي مرتون با تآكبد بر رويكرد شكاف در ايران دانست. هم‌چنين در اين پژوهش مفهوم شكاف آرزومنديفرصت با منطق مرتون بسط داده شد و وراي حوزه­هاي صرفاً اقتصادي طرح شد. درمجموع يافته­هاي اين پژوهش تئوري آنومي مرتون را مورد تآييد قرار داد.

The purpose of this paper is testing Merton’s Anomie theory (1968). It is focused on some key concepts in Merton’s anomie theory, which researchers pay less attention to them. We have extracted eight hypotheses from Anomie theory and attempted to test among a sle of male adolescences in Ahvaz South of Iran. We surveyed a sle of 480 male students in nine high schools to gather needed data using a selfreport questionnaire. The questionnaire measured objective and subjective socioeconomic status, relative deprivation, and aspirations, perceived opportunities, the gap between aspirations and perceived opportunities and finally feeling of anomie. Results show that socioeconomic status in both dimensions is significantly correlated with feeling of anomie, but its effect in regression equation on feeling of anomie is insignificant. Our findings suggest that SES has an indirect effect via aspirationopportunity gap and relative deprivation on feeling of anomie. The effect of relative deprivation is significant which is affected by aspirationopportunity gap. Step by step regression shows that aspirationopportunity gap, perceived opportunity and relative deprivation have greatest effect on feeling of anomie, respectively. The effect of other variables seems unimportant. Our theoretical model is tested by standardized regression coefficient (path analysis). Also, we found significant relationships between each gaps per aspiration and perceived opportunity. This is the first comprehensive study to test Merton’s Anomie theory in Iran. According to the logic of Merton’s theory, aspirationopportunity gaps can be extended beyond the purely economic dimensions.