تأملي در نظريه ‏ي ريزشي - چرخشي ابن خلدون از منظر مدرنيته‏ ي سياسي

Reflections on Ibn Khaldun’s Rise and Fall theory from the perspective of political modernity

مقاله‌ي حاضر تلاش مي­كند به تحليل نظري اين مسئله بپردازد كه آيا نظريه­ي چرخشيريزشي ابن‌خلدون در باب دولت ازمنظر مدرنيته‌ي سياسي، توان تبيين مكانيسم و ديناميسم دولت را دارد؟ براي پاسخ به اين سئوال، ابتدا برمبناي پاره­اي از ره‌يافت­هاي نظري موجود در زمينه­ي مدرنيته‌ي سياسي، خواص و كاركردها و مفاهيم موجود در گفتمان سياسي مدرن، معرفي شده و سپس اين بررسي با آراي ابن‌خلدون و گفتمان سياسي او به مواجهه نهاده شده است. نگارنده برمبناي اين تحليل نظري نشان داده است كه از آن‌جايي كه آراي ابن‌خلدون به‌عنوان يك نظام حقيقت، برساخته­ي شرايط و اقتضائات جامعه‌ي زمان خود است و در چهارچوب اجتماعي، سياسي و اقتصادي خاصي پرورش يافته است، به‌لحاظ نظري عموما و از جنبه­هاي معرفت‌شناسي و انسان‌شناسي خصوصا، كفايت و توانايي لازم را براي تبيين تحولات و دگرديسي دولت مدرن ندارد و بنابراين تلاش پاره‌اي از جريان‌هاي فكري و بعضا ايدئولوژيك جهت تسري و تعميم آراي او به دولت مدرن امروزين، جز اتلاف و هدر دادن وقت و توان برنامه­هاي تحقيقاتي در باب مدرنيته و جامعه‌ي جديد نخواهد بود.

The present article is a theoretical analysis of the capability of Ibn Khaldun’s theory of “Rise and Fall” in explaining the state’s mechanism and its dynamics in the context of political modernity. To answer this question, first, on the basis of some theoretical approaches to political modernity, properties, functions and concepts of modern political discourse are introduced, and then encountered with Ibn Khalduns ideas and his political discourse. Based on this theoretical analysis, this essay reveals that since the ideas of Ibn Khaldun, as a system of truth, are affected by the conditions and requirements of the society of his time and have nurtured in a peculiar social, political and economic context, theoretically in general and epistemologically and anthropologically in particular, they lack the necessary qualifications and capabilities for explaining the evolution and transformation of the modern state. Therefore, the efforts of some intellectual and even ideological circles to apply his ideas to the modern state, is only a waste of time and energy of the research programs on modernity and the modern society.