سياست‌گذاري هويتي در آموزش رسمي دوره‌ي پهلوي دوم

Identity-based Policy making in Formal Education of the Pahlavi Era (Under Mohammad Reza Pahlavi)

نهاد آموزشي به‌عنوان سازوكاري محتوايي و صوري براي بازتوليد ارزش­هاي هر جامعه شناخته مي­شود و هويت به‌عنوان اولين پيش‌داشته­هاي هر شخص از جمله مهم‌ترين آن‌ها بوده است. كتاب­هاي درسي مهم‌ترين بخش رسانه­ي محتوايي يك نهاد آموزشي به حساب مي‌آيد و هدف از نگارش اين مقاله آشكارسازي سياست‌گذاري هويتي در متون درسي دوره‌ي پهلوي دوم است. مطالعه بنا بر اقتضاي موضوع با روش كيفي و تكنيك تحليل محتواي كيفي انجام شده است. شش كتاب با استفاده از نمونه‌گيري هدف‌مند انتخاب و براي تحليل آن‌ها از ميان روش­هاي تحليل محتواي كيفي به‌صورت تلفيقي دو روش تحليل محتواي عرفي و جهت­دار به كار گرفته شده است. تحليل محتواي كتاب­هاي علوم اجتماعي دوره­ي پهلوي با توجه به ابعاد هويت اجتماعي (هويت ملي، هويت مدرنغربي، هويت ديني مذهبي و هويت قومي محلي) نشان مي­دهد كه در اين دوره به هويت مدرن غربي نسبت به ديگر هويت­ها توجه بيشتري شده است. هويت ملي نيز با توجه به مفاهيم ملت، ميهن و باستان‌گرايي مورد توجه بوده و از دو هويت ديگر نيز بحثي به ميان نيامده است؛ هرچند هويت مذهبي اغلب در خدمت ديگر هويت‌ها و مخصوصاً هويت مدرن غربي قرار داشته و در اين جهت به كار گرفته شده است.

Educational institutions are regarded as very important mechanisms for reproduction of values in every society, of which identity is an important component. Textbooks are the most important media of educational institutions for transferring the desired values. The aim of this article is to demonstrate the identitybased policy making in the textbooks of the second Pahlavi era. Due to the nature of the subject, qualitative method was applied. Six books were selected through purposive sling and conventional and oriented content analysis was applied for analyzing them. Content analysis of different dimensions of social identity (including national identity, modernwestern identity, religious identity, ethnical and local identity) in the social sciences textbooks reveal that modernwestern identity was more underlined than other identities. The recurrent application of notions such as nation, homeland and Iranian ancient history shows that much emphasis was also put on national identity. This is while the other two identities are rarely mentioned although religious identity is often presented in the service of other identities especially modernwestern identity.