بوم‌شناسي فردي گونه Bromus kopedaghensis Drobov در شمال شرق ايران

Autecology of range plant species Bromus kopetdaghensis Drobov in Khorasan Razavi province.

يكي از راه هاي اصولي كه بشر را در حفظ و بهره برداري علمي از منابع و محيط زيست ياري مي كند، مطالعات اكولوژيكي است. در اين تحقيق، بوم شناسي فردي گونۀ Bromus kopetdaghensis از عناصر اصلي اكوسيستم هاي مرتعي استان خراسان رضوي، بررسي شد. براي اين گونه، ويژگي هاي رويشگاهي شامل پستي بلندي، اقليم و خاك مورد مطالعه قرار گرفت. گونه هاي همراه، چگونگي حضور گونه در پوشش گياهي، سيستم ريشه و فنولوژي گياه نيز بررسي شد. نتايج نشان داد كه رويشگاه هاي اين گونه در دامنۀ ارتفاعي بين 1300 تا 2600 متر واقع شده اند. گونۀ مورد مطالعه در شيب هاي 20 تا 75 درصد مشاهده گرديد. ميانگين بارندگي رويشگاه هاي آن از 325/8 در ايستگاه تبخيرسنجي شمخال تا 351/3 ميلي متر در ايستگاه زشك ثبت شده است. همچنين متوسط دماي سالانه 8/6 درجۀ سانتي گراد است. محدودۀ اسيديته بين 6/5 تا 7/8 متغير بوده. خاك هاي رويشگاه ها لومي شني، لومي و لومي سيلتي بوده است. ميزان پروتئين خام در اين گونه، در مرحلۀ رشد رويشي 72 درصد بيشتر از مرحلۀ رشد زايشي بوده است. مطالعۀ فنولوژي گونه نشان داد كه رشد رويشي از اواخر اسفندماه شروع مي شود و تا اواخر ارديبهشت ادامه دارد. پس از آن مرحلۀ گلدهي از اواخر ارديبهشت آغاز شده و تا اواخر خرداد ماه به طول مي انجامد. بذردهي و رسيدن بذر نيز تا اواسط تيرماه ادامه دارد. از اواسط تير بذرها ريزش نموده و خواب گياه شروع مي شود. وزن هزار دانه بذرهاي جمع آوري شده بين 7/88 تا 3/4 گرم است. درجه حرارت بهينۀ جوانه زني 20 درجۀ سانتي گراد است و قوۀ ناميۀ آن تا 95% ثبت شده است. بذرهاي اين گياه قادرند به خوبي قوۀ ناميۀ خود را حفظ نمايند و با مهيا گشتن شرايط مطلوب جوانه بزنند. بررسي فيتوماس اين گونه نشان داد كه نسبت ريشه به اندام هوايي گياه بيشتر بوده است و اين نسبت در سال هاي خشك افزايش مي يابد. شناخت جامع و كامل از ويژگي هاي اكولوژيكي گياهان اصلي مرتع يا بوم شناسي فردي آن ها جهت مديريت صحيح مراتع و برنامه ريزي اصلاح، توسعه و بهره برداري ضروري خواهد بود.

Ecological studies are principal methods for scientific maintenance and utilization of natural resources and environment. In this research the study of range plant species autecology has been performed in Khorasan Razavi province. Ecological factor such as topography, soil characteristic and climate were studied. Associated species, the presence of species in vegetation, root system and phenology were studied. The results showed that B. kopetdaghensis was distributed in 13002600 m range of altitude and 2075% of slope. The average of precipitation varies from 325.8 mm in Shamkhal station to 351.3 mm in Zoshk station and the average of annual temperature was about 8.6 ˚C. Soil analysis showed that Bromus kopetdaghensis appears in sandyloam, loamy and siltyloam soil with pH of 6.57.8. The amount of crude protein at vegetative stage was 72% more than reproductive stage. Phonological studies showed that vegetative growth was started from late March and continued until May. Flowering stage was beginning from Late May until June. Seedling and seed ripening was continued until the midJuly. Seed weight varied between 7.83.4 gr and optimum temperature for germination was 20 ˚C and germination power reach to 95%. Seeds could preserve their germination vigor and they can germinate under suitable condition. The studies of phytomass showed that root to shoot ratio was higher and it would increase in arid years. General and absolute recognition of ecological characteristic for main range lands species or autecology in order to accurate range lands management, planning improvement and utilization would be necessary.