نقش شهود در فلسفه اسلامي

Role of Intuition in Islamic philosophy

مشهور است كه در فلسفه اسلامي، مقوّم و ركن اصلي، برهان، يعني اقامه استدلال قياسي است و شهود در اين علم ارزش و جايگاهي ندارد، مگر از باب مقدمه يا تأييد. در اين مقاله توضيح داده ايم كه شهود نه فقط در آغاز فلسفه (اثبات مبدأ تصديقي آن)، و در برخي مسائل فلسفه مانند اثبات تجرد علم، اثبات تجرد نفس در برهان طلق، اثبات علم و اقسام آن (علم حصولي و علم حضوري)، اثبات برخي مقدمات اصالت وجود و نيز تبيين نحوه ادراكات حسي، كارايي دارد، بلكه در همه استدلال‏هاي برهاني نيز نقش اساسي و ريشه اي از آنِ شهود است. به تعبير ديگر، هيچ مسئله فلسفي نيست، مگر اينكه يا مستقيماً مشهود نفس است يا در نهايت به شهود بازمي‏گردد. بنابراين، شهود بي‏واسطه يا باواسطه منشأ ارزش و اعتبار همه مدعيات و برهان‏هاي فلسفي است و اگر شهود نباشد، ارزش و جايگاه برهان نيز فرومي ريزد.

It is a well-known fact that the main pillar in Islamic philosophy is proof or syllogistic reasoning and that intuition does not have any place in this science, except in so far as it provides premises or verifications. This study demonstrates that intuition plays a crucial role not only in initiating philosophy (through proving its axioms) and some of its problems such as immateriality of knowledge, immateriality of soul (in the argument from open air), existence of knowledge and its kinds (knowledge by acquisition and knowledge by presence), validity of some premises of priority of existence and validity of sensual perception but also in all kinds of syllogistic arguments. In other words, there is no philosophical problem that does not directly or indirectly end up in intuition. Thus direct or indirect intuition validates all philosophical claims and reasoning. If there is not intuition there will be no room for proof.