معرفت نفس از منظر حكيم آقاعلي مدرس

Psychology from Viewpoint of Zinoozi

از منظر حكيم آقاعلي مدرس «نفس انساني» حقيقت واحد و ذومراتبي است كه طيف گسترده‌اي از مراتب گوناگون هستي را در خود جاي داده است. نفس ناطقه در مراتب عالي خود، در اوج بساطت و وحدت و اطلاق است؛ به‏گونه‌اي‏كه همه كثرات در آن مستهلك و مُندك هستند. همين نفس بسيط و مطلق در مراتب نازله خود متكثر و مقيد است، و اين از شگفتي‌هاي نفس انساني است كه وحدت و كثرت، بساطت و تركب، اجمال و تفصيل، اطلاق و تقييد را در مراتب طولي خود جمع كرده است. حكيم تهران معتقد است نفس انساني در پرتو حركت ذاتي و جوهري خويش، با غايت و اصل خود كه همان «نفس كلي» است، متحد شده، مي‌‌تواند به لايه‌هاي باطني خود علم حضوري پيدا كند. وي از اين معرفت شهودي نفس به «علم به علم» يا «استشعار به شعور» تعبير مي‌‌كند. در اين مقاله نخست نفس‌شناسي فلسفي حكيم مؤسس مورد بازپژوهي قرار گرفته و سپس تحليلي از «معرفت شهودي نفس» و راهكارهاي دستيابي به آن و رابطه «معرفت نفس با معرفت ربّ» از ديدگاه ايشان ارائه شده است.

According to Agha Ali Mudarris Zinoozi human soul is a single reality with (different) stages that include various levels of existence. At its culmination, rational soul is absolutely simple, singular and unconditional. It contains all pluralities. At its lower stage, this simple and absolute soul is plural and conditional. It is very interesting to note that human soul is, in its longitudinal form, one, plural, simple, composite, brief, detailed, absolute and conditional. The sage from Tehran holds that human soul gets united with its goal i.e. the universal soul through substantial movement. It thus comes to gain immediate knowledge about its inner layers, which he terms as understanding understanding. This article studies his philosophical psychology, souls intuitive and the relation between understanding soul and understanding Lord.