بررسي ويژگيهاي شناختي-اجتماعي بازنمايي ذهني دغدغه هاي اخلاقي: گروه بندي، جهت گيري انگيزشي و بافت ارتباطي بنيادهاي اخلاقي

Examining Socialcognitive Characteristics of the Mental Representation of Moral Concerns: Grouping, Motivational Orientation and Relational Context of Moral Foundations

مقدمه: نظريه بنيادهاي اخلاقي از جمله نظريات اخير درباره ي قضاوت اخلاقي در حوزه شناخت اجتماعي است. اين نظريه، شش بنيادِ مراقبت، انصاف، وفاداري، اطاعت، تقدس و آزادي را زيربناي دغدغه هاي اخلاقي شمرده است. مطالعه حاضر با هدف بررسي ويژگي هاي اين بنيادها در ذهنيت اخلاقي فرهنگ ايراني و مقابله آن با يافته ها و پيش بيني هاي خارجي، از جمله مجادله اخير دونظريه پرداز اين حوزه، گراهام و جنوف ـ بالمن، انجام شده است. روش: شركت كنندگان، 172 نفر ايراني بودند كه از آن‌ها درباره جامعه آرماني و رفتارهاي اخلاقي و غيراخلاقي سؤال شد. پاسخ هاي افراد از نظر تعلق به بنيادها بررسي و كدگذاري شد. براساس آن، مصداق هاي هر بنياد و بار انگيزشي و بافت ارتباطي آن‌ها تعيين شد. براي تعيين گروه بندي بنيادها از تحليل عاملي اكتشافي، براي مقايسه بار انگيزشي بنيادها از تحليل واريانسو براي مقايسه فراواني مصداق هاي هر بنياد در بافت هاي ارتباطي از آزمون خي دو استفاده شد. يافته ها: تعداد عامل هاي استخراج شده از بنيادها در متن هر يك از سه پرسش سه بود. بنيادها از نظر بار انگيزشي با هم متفاوت بودند، اما تقريباً همه آن‌ها مصداق هايي از هر دو جهت گيري انگيزشي داشتند. همچنين، علي رغم تمركز هر بنياد بر يك يا دو بافت خاص، تقريباً همه آن‌ها مصداق هايي معطوف به هر سه بافت ارتباطي داشتند. نتيجه گيري: يافته ها از ابر ساختار سه گانه ي اخلاق حمايت مي كنند. نتايج همچنين بيانگر آن است كه جنوف ـ بالمن تصوير محدودي از جهت گيري انگيزشي بنيادها ترسيم كرده است، همان طور كه فرضيات پردازندگان نظريه بنيادهاي اخلاقي نيز تنوع بافت ارتباطي بنيادها را دست كم گرفته است.

Aims: Moral Foundations Theory is among the latest theories of moral judgement in social cognition. This theory has specified six foundations of care, fairness, loyalty, authority, sanctity, and liberty as underlying morality concerns. The present study aimed to examine the characteristics of these foundations in Iranian moral mentality and compared them against foreign findings and predictions, particularly the recent debate between two leading theorists in this field, i.e. Graham and JanoffBulman. Method: Participants were 172 Iranians who were questioned about ideal society and moral and immoral behaviors. Responses were examined and categorized based on belongingness to foundations. Accordingly, foundation exemplars and their motivational weight and relational context were determined. To determine the grouping of foundations, exploratory factor analysis; to compare foundations regarding motivational weight, analysis of variance; and to compare the frequency of foundation exemplars between relational contexts, chisquare test was used. Results: The number of extracted factors from the foundations was three in the contxt of each of the three questions. Foundations were found to differ regarding motivational weight; however, almost all of them had exemplars from both motivational orientations. Moreover, despite the focus of each foundation on one or two particular relational contexts, almost all foundations had exemplars referring to all three relational contexts. Conclusion: Findings provided support for the threefolded superstructure of morality. Results also indicated that JanoffBulman has drawn a narrow image of the motivational orientation of foundations, just as assumptions of moral foundation theorists underestimate the variability in relational contexts of foundations.