طراحي مدل معادلات ساختاري و تلفيقي علل و اثرات تغيير كاربري اراضي كشاورزي در ايران بر اساس ديدگاه كارشناسان سازمان امور اراضي كشاورزي

Design of Structural Equation and Integrated Causes and Effects Model of Agricultural Land Use Change in Iran According to the Experts’ View of Agricultural Land Organization

تغيير كاربري اراضي كشاورزي يكي از چالش‌هاي اساسي پيش روي بشر در قرن 21 است كه به دليل ارتباط مستقيم آن با موضوعات مختلف اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي از جايگاه والايي برخوردار است. اين تغييرات در يك‌سو، متأثر از علل درهم تنيده و مختلف و در سوي ديگر منتج به آثار گوناگوني است كه جامعه بشري را به چالش كشيده است. وخامت موضوع به‌ويژه با توجه به كاهش 46/1% سرانه اراضي قابل كشت در جهان و 054/2% در ايران (از 1970 تا 2009) بيشتر نمايان مي‌گردد؛ بنابراين، بررسي علل و آثار اين تغييرات و تحليل روابط بين آن‌ها، بسيار حائز اهميت بودهو مي‌تواند راهگشاي سياست‌گذاران، برنامه‌ريزان و تصميم‌سازان اين حوزه باشد. تحقيق حاضر با همين هدف به روش مدل‌سازي معادلات ساختاري و تلفيقي انجام شد. جامعه آماري اين تحقيق كارشناسان و متخصصين اين حوزه و ابزار جمع‌آوري داده‌ها پرسشنامه بود. بر اساس نتايج اين مطالعه، علل تغيير كاربري اراضي كشاورزي در پنج گروه (اقتصادي، اجتماعي، محيط‌زيستي، فني و سياستي – برنامه‌اي) و اثرات آن در سه گروه (اقتصادي، اجتماعي و محيط‌زيستي) قابل تقسيم‌بندي است. اين علل و آثار داراي همبستگي متقابل مستقيم و غيرمستقيم با يكديگر بوده كه برهم اثرگذارند. از ديد كارشناسان، مؤثرترين علل و آثار تغيير به ترتيب علل اقتصادي و آثار اجتماعي هستند. از سوي ديگر، در سمت علل، علل فني و در سمت آثار، آثار اجتماعي، داراي بالاترين ميانگين همبستگي با ساير علل و آثار هستند.

Agricultural Land Conversion (ALC) is one of the main challenges of humankind in 21 century which is very important because of its direct relations with the other issues include economic, social and environmental aspects. On the one hand, the trend of such changes is influenced by many intertwined and different causes and on the other hand, consequences have led to challenges toward human life. The problem becomes more acute if we know that the per capita of arable land in the world, from 1970 to 2009, has declined 1.46 percent. This decrease for Iran has been about 2.054 percent. Therefore, determining the causes and effects of these changes and analyzing their relationships are very important and it could help policymakers, planners and decisionmakers. This is the main object of this study. Structural equation modeling and multiple indicator–multiple cause (MIMIC) models were used as analytical methods. The study group consisted of experts and professionals of agricultural land use. Questionnaire was data collection equipment. The results showed that, the causes of agricultural land use changes could be classified in five (economic, social, environmental, technical and political) and its effects in three (economic, social, environmental) groups. Also, the causes and effects have a significant correlation with each other; they affect each other in both direct and indirect ways. According to experts view, the most effective cause and effect of ALC have been economic and social, respectively.Moreover, in the causes side, technical causes have been the highest average correlation with the other factors, but, in the effects' side, social effects have been the highest average correlation with the other causes and effects.