موقعيت مساجد جامع و ارتباط آن ها با ساير فضاهاي مهم در شهرهاي تاريخي

مكان و موقعیت استقرار مساجد جامع در شهر و چگونگی ارتباط و همجواری آن­ها با سایر فضاهای مهم شهری مانند دارالاماره، بازار و آرك و همچنین نحوة قرارگیری كف مسجد نسبت به محوطة پیرامون آن، موضوع این پژوهش است. اهمیت این موضوع در این است كه اغلب به­نظر می رسد رابطة مسجد جامع با سایر فضاهای شهری در شهرهای اسلامی همانند و یكسان بوده است؛ درحالی كه چنین نیست. هدف از این تحقیق، بررسی موقعیت مسجد جامع در شهر و رابطة آن با سایر فضاهای مهم شهری است. پرسش پژوهش آن است كه مسجد جامع در چه نقاطی از شهر و در چه ارتباطی با سایر فضاهای مهم شهری مانند دارالاماره، بازار و آرك ساخته می شد و رابطة آن با بافت همجوار خود چه بود. مبانی نظری تحقیق بر این نكته استوار است كه چگونگی استقرار مسجد جامع در نسبت با سایر فضاهای مهم شهری، از عوامل و پدیده هایی مانند ویژگی های محیط طبیعی، كاركرد اصلی شهر و بعضی از ویژگی ها و ساختار نظام دیوانی تأثیر پذیرفته است. روش تحقیق، تاریخی- تفسیری است و جامعة آماری آن، بعضی از شهرهای جهان اسلام را دربرمی گیرد. نتایج نشان می دهد بسیاری از مساجد جامع نخستین، در شهرهای تازه ساز در قرن های نخست هجری قمری در نزدیكی دارالاماره ساخته می شدند. رابطة مسجد جامع با آرك در بعضی از موارد به شكلی بود كه جامع در بیرون آرك، اما با فاصله ای گاه اندك از آن قرار داده می شد.