پردازش‌ شخصيت‌هاي مزدك و انوشيروان در نگارش‌هاي ميرزا فتحعلي آخوندزاده و ميرزا آقاخان كرماني

The Reflection of Ancient Iranian Historical Characters: Mazdak and Anushirvan in Mirza Fatali Akhondzadeh and Mirza Aqa Khan Kermani's Writings during Qajar

باز شناسي تاريخ كهن ايران از قرن نوزدهم ميلادي و گسترش مفاهيمي چون ناسيوناليسم، انديشه هاي ملي گرايانه ومساوات طلبانه در ميان روشنفكران دورۀ قاجار، منجر به بازنگري متجددانه در بازپردازي هاي پيشين پيرامون برخي شخصيت هاي تاريخيِ تاريخ ايران باستان توسط برخي نويسندگان دورۀ قاجار شد. اين پژوهش در پي بررسي بازپردازي شخصيت هاي تاريخي ايران باستان در نگارش هاي تاريخ نويسان دورۀ قاجار و نگرش هاي روشنفكران دورۀ مشروطه به اين پديده است. در اين پژوهش بر روي دو شخصيت خاص تاريخي ايران، مزدك و انوشيروان تمركز شده است كه به نظر مي رسد آخوندزاده و كرماني نيز در پردازش اين شخصيت ها از يك طرف تحت تاثير متون دساتيري و از طرف ديگر انديشه هاي انقلابي گري و جنبش هاي اعتراضي در كنار آشنايي با مباحث سياسي روز بوده اند. هر چند كه تا كنون در رابطه با بازپردازي تاريخ ايران باستان در دوره قاجار بحث ها و پژوهشهاي مختلفي انجام شده است، اما تاكيد عمده اين پژوهش بيشتر بر روي بازنگري در بازپردازي هاي تاريخ ايران باستان و بازآفريني متفاوت شخصيت هاي تاريخي فوق در آثار ميرزا فتحعلي آخوندزاده و ميرزا آقاخان كرماني به عنوان دو تن از تجددطلبان دورۀ پيشا مشروطه است. پژوهش پيش رو كه به روش تاريخي و با استفاده از منابع كتابخانه اي در قالب نگرش توصيفي تحليلي، گردآوري شده است، نشان مي‌دهد كه آخوندزاده و كرماني با محوريت مباحث سياسي زمانۀ خود مانند مسألۀ جمهوريت و انديشه‌هاي سوسياليستي به بررسي شخصيت و جايگاه تاريخي مزدك و انوشيروان پرداخته‌اند.

Abstract Recognition of the ancient history of Iran from the 19th century and the development of some conceptions such as nationalism, nationalist and equalitarian thoughts among the modern intellectuals during the Qajar era led to a new revision of some of the ancient Iranian historical characters by some Qajar writers. In this research it has been tried to examine the revision which has been done on the ancient historical characters by some modern intellectual historians during Qajar and after the constitutional period. This research concentrated on the revision that had taken place over two characters during Sassanid, i.e. Mazdak and Anoshirvan by Akhondzadeh and Kermani who seemed to be influenced by Dasatiri Texts as well as revolutionary thoughts and some protest movements besides familiarity with the new political discourses. Although some studies have been done on the revision of the ancient history of Iran, the major emphasis of this research is on the reflection and different recreation of the above mentioned historical characters in the works of Mirza Fatali Akhondzadeh and Mirza Aqa Khan Kermani as the two modernists in the preconstitutional period. The present study used historical method and implemented library resources using an analytical descriptive approach. The results revealed that Akhondzadeh and Kermani with a focus on the political issues of their time, such as the issue of republicanism and socialist ideas had examined the characters and the historical statuses of Mazdak and Anushirvan.