تاثير نظام هاي تغذيه اي آلي و متداول بر عملكرد و ويژگي هاي كيفي دانه آفتابگردان در رژيم هاي مختلف آبياري

سابقه و هدف: آب يكي از نهاده­ هاي اصلي هر نظام كشاورزي است و توليد گياهان زارعي همبستگي زيادي با كاربرد آب دارد. براي اينكه نظام هاي كشاورزي در دراز مدت داراي بازده مناسبي باشند، اطمينان از تامين آب كافي براي رشد گياه حياتي است. مديريت تغذيه گياه به ويژه نيتروژن كه يكي از مهم­ ترين عناصر غذائي و عامل كليدي در دستيابي به عملكرد مطلوب و با كيفيت در زراعت آفتابگردان به ­شمار مي آيد، در شرايط كمبود آب بسيار ضروري است. از جمله منابع آلي جديدي كه امروزه در سامانه هاي ارگانيك استفاده شده ­اند، ورمي كمپوست، كمپوست زئوليتي و زئوپونيكس مي ­باشد. در نظام­ هاي كشاورزي پايدار، مديريت نيتروژن مورد نياز گياه بايد به گونه اي باشد كه اين عنصر در يك نظام بسته جريان داشته باشد. بنابراين گزينش بهترين منبع كودي حاوي نيتروژن در شرايط تنش كم آبي اهميت بالايي دارد. مواد و روشها: اين تحقيق براي بررسي تاثير رژيم هاي مختلف حاصلخيزي خاك بر عملكرد و اجزاي عملكرد آفتابگردان Helianthus annus L.)تحت رژيم هاي آبياري متفاوت ، آزمايشي در سال 1391 در مزرعه پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه تربيت مدرس، به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك­ كامل تصادفي درسه تكرار اجرا شد. سه رژيم آبياري شامل آبياري پس از مصرف 30، 50 و 70 درصد رطوبت قابل استفاده در عمق توسعه ريشه به عنوان عامل اصلي و هشت تيمار كودي شامل تامين كامل نيتروژن گياه ازطريق كود شيميائي اوره، كود شيميائي اوره + كود دامي، زئوكمپوست، ورميكمپوست، زئوپونيكس، زئوكمپوست + ورميكمپوست، زئوكمپوست + زئوپونيكس، ورميكمپوست + زئوپونيكس به عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه تاثير رژيم­ هاي آبياري متفاوت و تيمارهاي كودي مختلف بر همه ي صفات اندازه ­گيري شده به جز شاخص برداشت معني دار بود. همچنين تاثير متقابل رژيم­ هاي آبياري و كود بر عملكرد ماده خشك،عملكرد دانه،شمار دانه در طبق و درصد روغن در سطح يك درصد معنيدار شد. در شرايط آبياري مطلوب (آبياري پس از مصرف 30 درصد رطوبت قابل استفاده) بيشينه عملكرد دانه به عنوان مهم ­ترين صفت مورد بررسي از تيمارهاي آلي تلفيقي زئوكمپوست + ورمي­ كومپوست، زئوكمپوست + زئوپونيكس و ورمي­كمپوست + زئوپونيكس به ميزان­ هاي 2604 ،2440 و 2627 كيلوگرم در هكتار به دست آمد. در شرايط تنش رطوبتي (آبياري پس از كاربرد 50 و 70 درصد رطوبت قابل استفاده) تيمارهاي آلي داراي زئوليت بيشتر زئوكمپوست، زئوپونيكس و زئوكمپوست + زئوپونيكس عملكرد دانه بهتري نشان دادند. بيشترين درصد روغن دانه(8/49،6/47 و4/47) در آبياري مطلوب از تيمارهاي آلي تلفيقي داراي ورمي كمپوست به دست آمد، در حالي كه در شرايط تنش ملايم و شديد كم آبي بيشترين درصد روغن دانه از تيمارهاي آلي داراي زئوليت بيشتر (زئوكمپوست، زئوپونيكس ، زئوكمپوست زئوپونيكس) به دست آمد. اين نسبت در شرايط تنش كم آبي شديد9،10و21 درصد بيشتر از تيمار اوره + كود دامي بود. در حقيقت تيمارهاي آلي زئوليتي افزون بر برخوردار بودن از سودمندي­ هاي كودهاي آلي به دليل داشتن زئوليت در شرايط تنش كم آبي، عملكرد و درصد روغن دانه بيشتري توليد كرده­اند. با وجود زئوليت، آب بيشتري براي جذب گياه فراهم­ شده و در واقع توازن رطوبت در محيط ريشه به دليل توانايي زئوليت در جذب آب بيشتر است، در نتيجه رشد و عملكرد گياه افزايش مييابد. بنابر يافته­ هاي اين پژوهش، در شرايط آبياري كامل سامانه حاصل­خيزي آلي تلفيقي، بهترين منبع براي تامين نيتروژن گياه است، همچنين در شرايط تنش كم آبي كاربرد ­كودهاي آلي داراي زئوليت بيشتر سبب افزايش عملكرد مي­شوند. نتيجه گيري:در نهايت اين پژوهش نشان داد كه با كاربرد تلفيقي كودهاي آلي فراوري شده مانند ورمي­ كمپوست، زئوكمپوست و زئوپونيكس در زراعت آفتابگردان افزون بر توليد محصولي سالم با عملكردي شايان پذيرش، مي­توان كاربرد كودهاي شيميايي را نيز كاهش داد.