تاثير كاربرد كودهاي زيستي و شيميايي بر عملكرد كمي و كيفي كنجد (Sesamum indiucmL.) در شرايط اقليمي مشهد

سابقه و هدف: كنجد گياه روغني ارزشمندي است كه در مقايسه با ديگر گياهان زراعي، نهاده پذيري و عملكرد كمي دارد. كشت و كار كنجد به دلايلي همچون بهبود كمتر ويژگي­ هاي ژنتيكي اين گياه در مقايسه با گياهان غالب و توسعه نيافتن روش هاي مديريتي و زراعت مكانيزه، توسعه كشت آن فراموش شده است. يافته هاي چندي بيانگر تاثير مثبت كودهاي زيستي (بيولوژيك) بر عملكرد محصولات زراعي است كه افزون بر فراهم كردن مواد غذايي مورد نياز براي گياه، هزينه پايين ­تري داشته و برخلاف كودهاي شيميايي تاثير نامطلوبي بر محيط ندارند، از اين رو اين كودها مي توانند در جهت توسعه كشت و بازگرداندن گياهان زراعي همچون كنجد به نظام هاي زراعي سودمند واقع شوند. بنابراين هدف از اجراي اين پژوهش بررسي تاثير كاربرد كودهاي زيستي و شيميايي تامين كننده نيتروژن، فسفر و گوگرد براي توليد بهينه كنجد بود. مواد و روش ها: اين آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي92-1391 انجام شد. تيمارهاي آزمايشي شامل كاربرد كودهاي زيستي نيتروكسين (1)، بيوفسفر (2)، بيوسولفور (3)، تركيب دوگانه تيمارهاي2 و 3 (4)، تركيب سه گانه تيمارهاي1، 2 و 3 (5) و همچنين كودهاي شيميايي اوره (6) و سوپرفسفات تريپل (7)، تركيب دوگانه تيمارهاي6 و 7 (8)، تركيب سه گانه 6 و 7 به همراه گوگرد عنصري (9) و تيمار شاهد (10) بودند (براي همه­ ي تيمارهاي آزمايشي پيش از كاشت گياه ميزان 20 تن در هكتار كود دامي نيز مصرف شد). نتايج و بحث: نتايج نشان داد، تاثير كاربرد كودهاي مختلف زيستي و شيميايي بر صفات شمار كپسول در بوته، عملكرد زيستي، عملكرد دانه و عملكرد روغن معني دار بود. ، شمار كپسول در بوته مهم ترين جزء عملكرد كنجد شناخته شد (87/0r=). شمار دانه در كپسول، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تحت تاثير تيمارهاي آزمايش قرار نگرفتند. همچنين درصد روغن دانه تحت تاثير هيچ يك از تيمارها قرار نگرفت، در نتيجه عملكرد بالاي روغن در تيمارهايي به دست آمد كه دانه بيشتري توليد كرده بودند. در تيمار تركيبي كاربرد سه گانه كودهاي شيميايي اوره-سوپرفسفات تريپل-گوگرد عنصري (تيمار 9) عملكرد زيستي و دانه نسبت به تيمار شاهد به ترتيب 1/51 و 4/54 درصد افزايش يافت. به­ طوركلي تيمار تركيب چندگانه كودهاي شيميايي اوره-سوپرفسفات تريپل-گوگرد عنصري داراي بيشترين شمار كپسول در بوته (107 كپسول)، عملكرد زيستي (20908 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد دانه (8/3757 كيلوگرم در هكتار) و عملكرد روغن (6/1674 كيلوگرم در هكتار) بود كه با تيماركاربرد چندگانه كودهاي زيستي نيتروكسين-بيوفسفر-بيوسولفور تفاوت معني داري نداشت. در اين آزمايش با وجود اينكه كودهاي زيستي درصد روغن دانه (ويژگي كيفي) كنجد را به دلائلي همچون ويژگي­ هاي گياهي و يا نبود تاثيرگذاري ريزموجودهاي موثر آن كودها تغيير نداد، اما عملكرد كيفي محصول (عملكرد روغن) را به موازات عملكرد دانه افزايش داد. نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد كه به­ طوركلي كاربرد كودهاي زيستي همانند كودهاي شيميايي مي تواند سبب افزايش ويژگي­ هاي رشدي و عملكرد كنجد شود. بالاترين عملكرد كنجد با كاربرد تركيبي كودهاي زيستي و شيميايي به دست آمد. كاربرد اين كودها با افزايش شاخص سطح برگ و بهبود توانمندي گياه براي رشد بهتر و توليد بيشتر ماده خشك، موجب دستيابي به عملكرد بالاتر محصول شد. به­ طوركلي مي توان بيان داشت كه براي توليد موفق و اقتصادي كنجد، افزون بر كودهاي شيميايي مي توان از كودهاي زيستي نيز استفاده كرد و در ضمن، از سودمندي­ هاي درازمدت اين نهاده ها همچون كاهش هزينه هاي مربوط به نهاده ها، پايداري توليد محصول و سلامت توليدات كشاورزي و همچنين محيط زيست بهره مند شد.