عليت در مطالعات تاريخي

مطالعه علل وقايع و رخدادهاي تاريخي يكي از اهداف اصلي و مهم مطالعات تاريخي است. با وجود اين، وقتي دانش پژوهان در مطالعات تاريخي شان مدعي مي شوند كه فلان عامل «علت» يك رخداد يا نتيجه خاص مي باشد، دقيقاً روشن نيست كه مدلول و منظورشان از واژه علت چيست. در مقاله حاضر تلاش شده است تا ضمن معناشناسي عليت در علوم اجتماعي نشان داده شود كه محققان تاريخي معمولاً عليت را به معناي شرط لازم/كافي براي نتايج مورد مطالعه شان در نظر مي گيرند. استدلال شده است، هنگامي كه فرد بدنبال تبيين تاريخي يا تبيين حوادث خاص و وقايع منفرد است، تقريباً بطور طبيعي به سمت علل لازم و/يا كافي سوق پيدا مي كند، حتي اگر بدان خودآگاهي نداشته باشد. لذا، تاكيد مقاله حاضر بر پنداشت عليت بر اساس علل لازم و/ يا كافي و مشتقات آنها است؛ چون، آنها پيوند تنگاتنگي با مطالعات تبييني در تاريخ دارند. اين نوع علل، به چهار دسته عمده تقسيم شده اند: شرط لازم و غيركافي، شرط كافي و غيرلازم، شرط لازم و كافي، و شرط ناكازم؛ كه به نظر نگارنده مي توانند پوشش نسبتاً كاملي براي بحث عليت در مطالعات تاريخي باشند. در اين مقاله، همچنين با ذكر مثال هاي متعدد؛ كاربرد هر يك از اين علل را در مطالعات تاريخي و تبيين هاي زنجيره اي يا روايت هاي تاريخي نشان داده شده است.