تحليل معنا و مفهوم «سلامت معنوي» در روانشناسي و آموزه‌هاي فلسفي ملاصدرا

An Analysis of the Meaning and Concept of Spiritual Health in Psychology and Mulla Sadra’s Philosophical Doctrines

مفهوم «معنويت» در مقابل ماديت و جهان مادي، اصل اصيل همه اديان آسماني و حتي غير آسماني است. وجود و هستي حقيقي در اديان، امري فرامادي و معنوي است. مفهوم معنويت، يعني باور قلبي به وجود حقايق متعالي و مافوق طبيعي كه بنظر ملاصدرا، كانون و اصل آن وجود واحد حق تعالي است. چنين اعتقادي، به رفتار و زواياي گوناگون زندگي رنگ و جهتي خاص ميبخشد، بنحوي كه فرد از «بودن» خود، ديگران و جهان نه تنها احساس بيهودگي و پوچي نميكند بلكه از حس خوشايند رضايتمندي نيز برخوردار ميشود. اين معنا در روانشناسي لزوماً معطوف به آموزه قدسي يك دين خاص نيست؛ اگرچه با آن مخالفتي هم ندارد. صدرالمتالهين شيرازي بر پايه اصول حكمت متعاليه خود در علم النفس و ارتباط متقابل بدن و نفس، بر آن است كه رفتار و اعمال ظاهري و بدني و نيز علوم و آگاهيهاي آدمي تاثيري ژرف بر نفس و روح انسان دارند و نهايتاً در فرآيند حركت و صيرورت جوهري، سرنوشت او را رقم ميزنند. طبق اين اصول، سلامت و نيز بيماري معنوي و باطني در گرو آگاهي و رفتار شخص خواهد بود. دانش روانشناسي، بويژه در شاخه انسانگرايانه آن، نيز بر نقش مهم معنويت در سامانمندي زندگي و سلامت رفتار و شخصيت فرد تاكيد نموده‌است. طبق نظريه برخي از روانشناسان وجودي (اگزيستانسياليست) همچون فرانكل و يونگ، سلامت معنوي يكي از مولفه‌هاي مهم «شخصيت سالم» است.

The concept of spirituality as opposed to materiality and the material world constitutes the main principle of all revealed and non-revealed religions. True existence is spiritual in all religions. Spirituality means having great faith in the existence of transcendent and supernatural truths, which, in Mulla Sadra’s view, have their origin in the unique existence of Almighty Truth. Such a belief grants a specific color and direction to human behaviors and various angles of life, so that individuals will never consider their own being or that of others and the world to be in vain. Rather, it fills them with a pleasant feeling of satisfaction. This concept is not limited to the holy doctrines of a specific religion in psychology, and it is not opposed in this field, either. Based on the principles of his Transcendent Philosophy regarding psychology and the mutual body-soul relation, Mulla Sadra believes that behaviors, physical acts, sciences, and human awareness exercise a profound influence over the human soul and spirit and finally determine their fate in the process of the trans-substantial motion and becoming. Accordingly, one’s spiritual and inner health depends on their awareness and behavior. The science of psychology, particularly humanistic psychology, greatly emphasizes the critical role of spirituality in organizing individuals’ life, character, and behavior. According to some existentialist psychologists, such as Frankl and Jung, mental or spiritual health comprises one of the important elements of a healthy personality.