تبيين و بررسي مبناگرايي علامه طباطبايي با نگاهي به شبهات جديد

An Explanation and Investigation of Allamah Tabataba’i’s Foundationalism with a Look at New Debates

اغلب حكماي مسلمان در حوزه تصورات و تصديقات به قرايت خاصي از مبناگرايي قايل اند. يكي از اين فلاسفه، فيلسوف معاصر علامه طباطبايي است. در مبناگرايي علامه، ابتناي نظريات بر بديهيات در تصورات از طريق تعريف، و در تصديقات تنها از راه برهان شكل مي گيرد. وجه تمايز مهم مبناگرايي علامه از ديگر حكماي مسلمان، منحصر ساختن بديهيات در اوليات است. پرسش اصلي نوشتار حاضر اين است كه ديدگاه علامه در باب مبناگرايي چيست و چه اشكالاتي بر آن وارد است؟ در اين تحقيق با استفاده از روش توصيفي و تحليلي به بررسي اين پرسش پرداخته شده است. به نظر مي رسد با توجه به اينكه علامه، از سويي مبناگرايي خود را بر بديهيات به ويژه اوليات بنيان نهاده و از سوي ديگر معيار صدق گزاره هاي نظري را ارجاع آنها به بديهيات در ماده و صورت دانسته است، اشكالات مطرح شده درباره مبناگرايي وارد نيست و مبناگرايي اسلامي از چنان ظرفيتي برخوردار است كه توان پاسخ گويي به انتقادات مطرح شده را داراست؛ هرچند مبناگرايي علامه به جهت منحصر كردن بديهيات در اوليات، مشكلاتي نيز دارد.

Most of Muslim philosophers believe in a certain reading of foundationalism in the sphere of conceptions and affirmations. One of them is Allamahh Tabataba’i. In Allamah’s foundationalism, establishing theoretical conceptions on axioms is done through definition, and it is done just through argument in affirmations. The important difference between Allamah’s foundationalism and that of other philosophers is restricting axioms to primary axioms. The present article investigates Allamah’s view on foundationalism and its drawbacks, using a descriptive-analytical method. Apparently, in view of the fact that Allamah has founded his foundationalism on axioms, the primary axioms in particular, and has regarded the criterion for the verity of theoretical premises to be referring them to axioms both in form and matter, the objections to the foundationalism are not applicable to him, and Islamic foundationalism enjoys the capacity to answer such criticisms. Allamah’s foundationalism, however, suffers from drawbacks due to restricting axioms to the primary ones.