مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - زبان سياسي مقاومت اسلامي در سياست بين‌الملل

چكيده فارسي :

هويت‌يابي اسلامي، واقعيت جديد سياست بين‌الملل محسوب مي‌شود. هويت، زماني شكل مي‌گيرد كه نشانه‌هايي از فرهنگ، گفتمان و ادبيات سياسي توليد شود. زبان سياسي مقاومت اسلامي را مي‌توان انعكاس ظهور ادبيات اسلامي در روابط و سياست بين‌الملل دانست. نكته قابل توجه آن است كه شكل‌گيري انقلاب اسلامي ايران كه به تعبير ميشل فوكو به عنوان نخستين انقلاب پست مدرن محسوب مي‌شود، كارآمدي روش‌شناسي پوزيتيويستي در سياست بين‌الملل را كاهش داد. از اين مقطع زماني به بعد شاهد ظهور رهيافت‌هاي جديدي هستيم كه به‌گونه‌اي مستقيم و غيرمستقيم از روش‌شناسي و رهيافت‌هاي نهفته انقلاب پست‌مدرنيستي ايران الهام گرفته‌اند. نظريه‌پردازاني همانند باري بوزان، ويوور، الكساندر ونت و كراتوكويل در صدد برآمدند تا رويكرد انتقادي به سياست بين‌الملل را از اواسط دهه 1980 در دستوركار قرار دهند. افراد يادشده، همانند هنجارهاي انقلاب اسلامي ايران كه در اواخر دهه 1970 تبيين شد، بر ضرورت كاربرد نشانه‌هاي هنجاري، ارزشي، ايستاري، فرهنگي و اجتماعي در سياست بين‌الملل تاكيد كردند. اگر افراد يادشده، در تبيين رهيافت‌هاي رقيب با آموزه‌هاي رياليستي و پوزيتيويستي، به الهام‌پذيري از زبان سياسي مقاومت اسلامي اشاره‌اي ندارند، بايد آن را در رويكرد شرق‌شناسانه مسلط در امريكا و جهان غرب دانست. رويكرد شرق‌شناسي بر نشانه‌هايي از برتري جهان غرب نسبت به كشورهاي پيرامون تاكيد دارد. رويكردي كه مبتني‌بر تحقير از موضع فرادستي است. در چنين فرهنگي، الهام‌پذيري از رهيافت‌هاي توليدشده در جهان سوم، ارتداد محسوب مي‌شود. به همين دليل است كه به‌رغم مشابهت رهيافت‌هاي ارايه‌شده در اواسط دهه 1980 از انقلاب اسلامي ايران، هيچ‌گونه استنادي به چنين آموزه‌هايي نشده است. در اين مقاله تلاش مي‌شود تا نشانه‌شناسي هويت‌يابي اسلامي در قالب زبان سياسي مقاومت در سياست بين‌الملل ارايه شود. چنين نشانه‌هايي محور اصلي تحول در تحليل نيروهاي تاثيرگذار در سياست منطقه‌اي و بين‌المللي محسوب مي‌شود. محور اصلي مقاومت اسلامي را مي‌توان در زمان پيروزي انقلاب اسلامي و دوران دفاع مقدس مورد توجه قرار داد؛ بنابراين زبان سياسي مقاومت اسلامي در دهه 1980 از فراگيري و كارآمدي عملي بيشتري در برخورد با رهيافت‌هاي پوزيتيويستي رياليسم ساختارگرا و نمادهاي عيني آن در سياست بين‌الملل برخوردار بوده است.