تأثير هيدروپليتيك بر مناسبات عراق و تركيه با تأكيد بر دجله و فرات

The Hydropolitic impact on relations between Iraq and Turkey, with emphasis on the Tigris and Euphrates

منازعات آبي زماني اتفاق مي‌افتد كه يك منبع آبي، گستره‌اي بيش از يك كشور داشته باشد و كشورها در نحوه استفاده از آن اختلاف نظر داشته باشند. خاورميانه از مناطقي است كه با بحران آب دست و پنجه نرم مي‌كند. از مهمترين مناطق بالقوه بحران، حوضه دجله و فرات است كه برخلاف ديگر حوضه‌ها با مازاد آب و عدم توافق در تقسيم عادلانه روبرو است. امروزه تركيه با اجراي طرح‌ها و پروژه‌ها و احداث سدهاي متعدد ميزان آب فرات را براي سوريه و عراق كاهش داده است و موجبات اعتراض آنها را در پي داشته است. اين دو كشور خواهان ايجاد يك توافقنامه و تقسيم عادلانه بوده و اين دو رود را بين المللي مي‌خوانند، در حالي كه تركيه اين دو را رودهاي سرزميني مي‌داند. سوريه و عراق در شرايط فعلي توان مقابله با تركيه را ندارند. از جمله طرح‌هاي تركيه در فرات، پروژه‌هاي گاپ و ماناوگات و خط لوله صلح مي‌باشد. اين مقاله به دنبال آن است كه با روشي توصيفي ـ تحليلي به بررسي وضعيت هيدروپليتيكي حوضه دجله و فرات بپردازد و چالش‌هاي هيدروپليتيكي بالقوه و بالفعل مابين كشورهاي اين حوضه را مورد بررسي قرار دهد. به نظر مي‌رسد با توجه به شرايط موجود، توسعه طرح‌هاي آبي از سوي تركيه يكي از اصلي‌ترين موانع در راه نيل به اجماع هيدروپليتيكي در اين حوضه آبريز باشد. با توجه به تيره شدن روابط سوريه و تركيه در جريان ناآرامي‌هاي اخير سوريه، بايد منتظر تشديد اختلافات اين دو كشور بر سر اين حوضه آبي نيز باشيم.

Water Conflicts can occur when a water source, have a range of more than one country, and countries disagree on how to use it. The Middle East is a region that is facing with the water crisis. One of the most important areas of potential crisis is the Tigris and Euphrates basin that unlike other basins is facing with excess water and discordance on the fair division. Nowadays, Turkey with the implementation of plans and projects and construction of numerous dams have reduce quantity of Euphrates water to Syria and Iraq and caused they sought protest against this projects. The two countries are willing to make a deal and a fair share and called this rivers as the international river, While Turkey called them as territorial rivers. Syria and Iraq in the current situation not be able to cope with Turkey. Among the Turkey’s projects in Euphrates is Manavgat and GAP projects and also Peace Pipeline. This article examines the hydropolitical of the Tigris and Euphrates basin and investigate potential and actual hydropolitical challenges between the countries in the basin. The method used in this article is descriptiveanalytical. It seems that according to the current situation, development of water projects by Turkey is one of the main obstacles in the way of achieving hydropolitical consensus in this basin. Given the current relations between Syrian and Turkey during recent unrests in Syria, we should also wait for intensification of conflicts over the water basin.