دو نگاه و دو رويكرد: بازخواني روشي دو كتاب «بعض مثالب النواصب» عبدالجليل رازي و «مثالب النواصب» ابن شهرآشوب

Two views and Two Approaches A methodological Rereading of Two Books: "Baʹʹz Mathalib al- Navasib (Some Vices of Anti-Shias" by Abd al-Jalil RÁzi, and "MathÁlib al- NavÁÒib" (Vices of Anti-Shi‘as) By

«مثالب نويسي» گونه اي از نگارش تاريخي - جدلي است كه بر نقاط ضعف، كاستي ها و عيب ها تاكيد دارد و مطاعن افراد يا گروه هاي مخالف و رقيب را در نگارش، به صورت برجسته و يكجا مطرح مي كند. ادبيات مثالب نگاري، كه از قرن دوم با اوج گيري نزاع هاي ملي و مذهبي آغاز شد، روند رو به رشدي را پيمود و تا قرن ششم، بيش از 40 كتاب با عنوان «مثالب» پديد آمد. دو نمونه از اين كتاب ها، كه در قرن ششم نگارش يافتند، بعض «مثالب النواصب» اثر عبدالجليل رازي (م 585 ق) و «مثالب النواصب» اثر ابن شهرآشوب (م 588ق) است. اين نوشته با بررسي تطبيقي اين دو كتاب، درصدد يافتن تشابه ها و تفاوت هاي آنهاست. ديدگاه و رويكرد عبدالجليل رازي ديدگاه تقريبي، اصولي و كلامي است و تلاش كرده با مشي تقريبي ميان اهل سنت و شيعه، به گونه اي تفاهم برقرار سازد، بر خلاف ديدگاه و رويكرد ابن شهر آشوب كه رويكرد اخباري، حديثي و به دور از رويه تقريب است. با توجه به اين ديدگاه ها، هريك از اين نويسندگان روش و شيوه خاص خود را براي تدوين مطالب برگزيده است. روش عبدالجليل مبتني بر اقناع، تحليل، دفاع و همراه با ادبيات محترمانه است، اما روش ابن شهرآشوب بر پايه اسكات، استناد، هجوم و همراه با ادبيات تحريك كننده است.

Writing on vices is a kind of historical- polemic writing which puts emphasis on disadvantages, faults and defects, and discusses the invectives of rival and opposing individuals and groups profoundly and wholly. The literature of writing on vices, which started from the 2nd century due to the escalation of national and religious conflicts, increasingly developed and more than forty books entitled "Math?lib (vices)" were written until the 6th century. The two books on vices written in the 6th century are "Baʹz Math?lib Al- Nav??ib (Some vices of Anti-Shi‘as" by Abd al-Jalil R?zi (d. circa 585 ʹAHʹ), and "Math?lib al- Nav??ib" (Vices of Anti-Shi‘as) By Ibn Shahr Ashoob (d. 588 ʹAHʹ). The present paper compares these two books to find their poins of similarities and differences. ‘Abd al-Jalil has adopted an approach based on the proximity among denominations, the Principles and theology and tried to create a kind of entente between Shi‘as and Sunnis through his proximity policy. By contrast, Ibn Shahr Ashoob has adopted a traditionalist and narrative approach, far from proximity policy. Given these views, each of these authors has chosen his own particular method to write his book. Abd al-Jalilʹs method is based on persuasion, apology, and analysis, with a respectful literature. Ibn Shahr Ashoobʹs method, however, is based on silencing, offence, and citation, with a provocative literature.