مسئوليت بين‌المللي دولت‌ها براي زباله‌هاي فضايي و سازوكارهاي حل ‌و ‌فصل اختلاف‌هاي ناشي از آنها

International responsibility of states for damages caused by space debris and the dispute resolution mechanism thereof

پرتاب ماهواره اسپوتنيك 1 در سال 1957 توسط شوروي سابق سرآغاز فعاليت‌هاي فضايي دولت‌ها بهحساب مي آيد. اگرچه ابتدا فقط تعداد كمي از دولت‌ها قادر به پرتاب ماهواره و فعاليت در بخش فضا بودند، اما به‌تدريج دولت‌هاي بيشتري به اين صنعت وارد شدند. در كنار فوايد بي‌شمار فعاليت‌هاي فضايي براي بشريت، استفادۀ بي‌رويه از فضاي ماوراي جو باعث آلودگي فضا و محيط زيست كرۀ زمين شده است. زباله‌هاي فضايي نمونۀ بارز اين آلودگي‌ها به‌شمار مي روند كه علاوه بر تهديدها و خطرهاي بي‌شمار براي ماهواره هاي در حال گردش به دور زمين، بر محيط زيست كرۀ خاكي زمين نيز آثار نامناسبي داشته اند. هنگام تدوين معاهدات اصلي حقوق فضا، توجه اندكي به مسائل محيط زيست شد و اشاره اي به مسئلۀ كنترل و پيشگيري از توليد زبالۀ فضايي نشد. نهادهاي بين المللي به ويژه كميتۀ استفادۀ صلح آميز از فضاي ماوراي جو تلاش هايي كرده‌اند، اما تاكنون اين تلاش‌ها نتيجۀ رضايت‌بخشي نداشته است. يكي از  موضوعاتي كه در معاهدات حقوق فضا براي تبيين آن تلاش شده، مسئوليت دولت‌ها در هنگام ورود خسارت بوده است. يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي مطرح‌شده در معاهدات فضايي، مفهوم زبالۀ فضايي و مسئوليت دولت‌ها در قبال خسارات ناشي از آن است كه به دليل عدم تعريف اين اشيا در معاهدات، اثبات مسئوليت دولت‌ها با دشواري هايي روبه‌رو شده است. بنابراين، سازوكارهاي حل و فصل اختلاف‌ها و رژيم هاي مسئوليت در قبال خسارات ناشي از زباله‌هاي فضايي كارامدي لازم را ندارند و اصلاح مقررات موجود يا تدوين مقررات جديد در اين خصوص ضروري است.

Launching the Sputnik 1 satellite by the former Soviet Union is the dawn of outer space activities of the states. Although there were just a few state, capable of launching satellite and outer space activities but gradually more states got involved in such activities. In company with plethoric benefits of outer space activities of states for human kind, the misusing of this area has been caused outer space and earth environment pollution. Space debris is a good example of such pollutions which not only is a huge threat to the orbiting satellites but also may cause bad effects on earth environment. While drafting main international space law treaties, there were no proper attention to the environmental aspects of outer space activities and no body mentioned the important issue of control and prevention of producing space debris. International entities, committee on the peaceful uses of outer space in particular, has made some efforts but the outcome was not gratifying. Responsibility of states for damage is one of the subjects which has been clarified in space law treaties. One of the most complicated subjects of space law treaties, is the concept of space debris and responsibility of states for damages cause by such debris; which in absence of a proper definition for debris in the treaties, states responsibility proof is very recondite. Consequently dispute resolution mechanisms have lost their efficiency and amending the present obligations or codifying new rules in this area, is mandatory.