درخت سايه باني تونكا (Dipteryx odorata) ميزبان جديد Pratylenchus loosi در باغ چاي

نماتود مولد زخم ريشه ي چاي ، Pratylenchus loosi Loof، 1960، در حال حاضر مهم ترين عامل خسارت زاي چاي در ايران و جهان است. اين نماتود در بسياري از كشورهاي چاي خيز جهان از جمله سري لانكا، چين، هندوستان، ژاپن و بنگلادش به عنوان مهم ترين عامل خسارت زاي اين محصول محسوب مي شود. در كشور ما نيز در سال هاي اخير اين نماتود به عنوان بيماري كليدي و خسارت زاي چاي به حساب آمده و باعث ايجاد خسارت شديد به بوته هاي چاي شده است؛ به طوري كه ميزان رشد گياهان آلوده شديداً كاهش يافته و به علت عدم توانايي ايجاد شاخه و برگ جديد، ميزان محصول افت شديد دارد. گياه چاي ميزبان اصلي اين نماتود بوده و در ايران تاكنون اين نماتود علاوه بر چاي، از روي علف هرز ارزن جنگلي و خاك اطراف ريشه مركبات وگيلاس گزارش شده است، درحالي كه در جهان مركبات، سيب، گلابي، به، چمن و چندين گونه علف هرز ميزبان هاي آن محسوب مي شوند. همچنين اين نماتود در سري لانكا از روي توت فرنگي نيز گزارش شده و اين گياه به عنوان ميزبان ضعيف آن معرفي شده است. به منظور بررسي دامنه ي ميزباني اين نماتود، پژوهشي در مركز تحقيقات چاي كشور در سال 1392 انجام پذيرفت. درخت تونكا با نام علمي Dipteryx odorata به عنوان درخت سايه باني وارد شده و در بعضي از مناطق در حاشيه ي باغ هاي چاي كشت گرديده است. در نيمه ي دوم سال 1392 در درختان سايه باني تونكا حاشيه باغ چاي شهيد اسلامي مركز تحقيقات چاي كشور، علايم آلودگي به نماتود بر روي اين درختان سايه باني ديده شد. . پس از نمونه برداري از خاك وريشه ي اين درخت، استخراج نماتودها از ريشه با استفاده از روش هاي معمول انجام شد. پس از بررسي خصوصيات ريخت شناسي و ريخت سنجي با استفاده از منابع معتبر علمي، گونه نماتود جدا شده از ريشه ها، Pratylenchus loosi. Loof، 1960 تشخيص داده شد. ميزان جمعيت نماتود مذكور در بهمن ماه 1392، به طور ميانگين در يك صد گرم خاك 30 نماتود و در سه گرم ريشه 210 نماتود شمارش گرديد. اين اولين گزارش ميزباني گياه تونكا (D. odorata) به P. loosi در جهان است. با توجه به دايمي بودن درخت تونكا، نقش اين درخت در بقاي نماتود مولد زخم P. loosi در باغ هاي چاي داراي اهميت است.