واكاوي تحولات كالبدي و كاركردي مساكن روستايي ايران (نمونه موردي: ناحيه شاسكوه - شهرستان قاينات)

The Researching Anatomical and Functional Vicissitudes of Rural Housing (Case: Area Shaskooh-Ghayenat County)

در رأس اهداف و استراتژي هاي توسعه روستايي، برآورده ساختن نيازهاي اساسي انسان قرار دارد. مسكن از جمله اين نيازها است كه تغيير و تحول در آن از يك سو مبين اوضاع اجتماعي فرهنگي، اعتقادات مذهبي، شرايط و ميزان درآمد يا به بيان كلي تر، سطح توسعه جامعه است و از سوي ديگر نيز عاملي موثر در پايداري يا ناپايداري سكونتگاه هاي روستايي و سرانجام تفوق در فرايند توسعه روستايي به شمار مي آيد. از اين رو با توجه به ارتباط عميق ميان مسكن و فرايند توسعه در سكونتگاه هاي روستايي، مطالعه تحولات ساختاري و كاركردي اين مساكن از اهميتي بنيادي برخوردار است. در پي زلزله 1376 در بخش زيركوه شهرستان قاينات، مساكن و بافت سنتي بسياري از كانون هاي روستايي هم چون دهستان شاسكوه دچار آسيب و تخريب جدي شد كه پس از آن ساكنان محلي و سازمان هاي متولي منطقه اي به بازسازي و مرمت آن پرداختند. هدف مقاله حاضر واكاوي تغييرات كالبدي و تحولات الگوي كاركردي مسكن روستايي در منطقه مذكور مي باشد. اين مقاله كاربردي توسعه اي و از حيث ماهيت توصيفي ndash تحليلي و ژرفانگرانه بوده است. روش تحقيق آن، تركيبي از روش هاي اسنادي و ميداني مي باشد. حجم نمونه تحقيق با كمك فرمول كوكران 294 خانوار تعيين و از روش نمونه گيري تصادفي چند مرحله اي انتخاب و مورد پرسش گري واقع شدند. به منظور آناليز داده ها نيز از نرم افزار SPSS و آزمون T نمونه هاي وابسته استفاده شده است. نتايج كلي نشان مي دهد كه به لحاظ شاخص هاي كالبدي مساكن روستايي نسبت به گذشته تغيير معناداري نيافته اند و در برخي موارد نيز نشانه هايي از كاهش ابعاد فيزيكي مساكن را مي توان يافت. به لحاظ كاركردي، هم چون گذشته، الگوي حاكم زيستي، معيشتي و تداركاتي مي باشد كه در ميان فضاهاي ياد شده، فضاهاي با كاركرد زيستي در هر دو دوره زماني قبل و بعد از زلزله بيشترين درصد از فضاي مسكن روستايي را به خود اختصاص داده است.

Tending to the main human needs is of the topmost objective and strategy of rural developments. Housing, as one of these needs, would reveal the changes and transformations due to different strategies of development. These transformations may show social ndash cultural situations, religious beliefs, income amount orthe general level of development in the society , or they may act as major factor in stability or instability of rural settlements, and at last, they may gain primacy in the process of rural development. For this reason, regarding deep relationship between housing and the process of development in rural settlements, the study of structural and functional transformations of these residences is of major importance. After the earthquake of the region known as Zirkooh in Ghayenat County in 1997, residences and traditional fabric of many of rural settlements, including Shaskooh rural district were damaged seriously or destroyed. Then, local residents and related organizations took charge of the restoration process. The results of the research on which this paper is based on were gathered through the study of corporeal changes and functional alterations of rural housing in the mentioned region. For this purpose, an applied research has designed to address the issue with a quantitative approach using descriptiveanalytic methods and deep observation. The study has relied on both document analysis and field observations. The numbers of sles was determined by Cochran formula, based on which 294 families were chosen . Analysis of the data was performed using SPSS software and Pairedsles T Test of relevant sles. General results show that with respect to physical ndash corporeal indicators of rural housing no meaningful change has been diecerned. Some sles show a decrease in the physical dimensions of rural residences. From a functional point of view, the common pattern like before is comprised of living quarters, service areas and space provided for domestic livelihood functions. The study confirms the fact the highest percentage is allocated to living quarters both before and after the earthquake.