مولفه هاي زيست اجتماعي در خطبه فدكيه با الهام از آيات قرآني

The Components of the Social Environment in the Fadak Sermon with Inspiration from the Quranic Verses

خطبه فدك يكي از مهم ترين سخنان حضرت زهرا3در هدايت جامعه نوپاي اسلامي محسوب مي شود. حضرت3 در اين خطبه ضمن دادخواهي از حق خويش به قصور اهل سقيفه نسبت به غصب خلافت مسلمانان پرده برمي-دارد. از آنجا كه اين خطبه با قرآن تعامل تنگاتنگ دارد و مولفه هاي اجتماعي در آن نمود خاصي دارد، اين پژوهش به دنبال بررسي قرآني مولفه هاي اجتماعي در خطبه فدك با رويگرد «تحليل محتواي مضموني» است. بدين منظور موضوعات اين خطبه استخراج شده و سپس با تحليل اين موضوعات مولفه هاي قرآني ـ اجتماعي آن تبيين شده است. در مرحله بعد بسامد اين مولفه ها و فراواني هر يك در نمودار درج شده است. در تحليل محتواي مضموني خطبه، عناصر ادبي، اسلوب كلام، مخاطبان و فضاي صدور كلام حضرت زهرا3 نيز مورد واكاوي قرار گرفته است. با توجه به اين كه در ميان مولفه ها، مولفه اعتقادي از بسامد بيشتري برخوردار است، به نظر مي آيد اهتمام حضرت زهرا3 بر اصلاح اعتقادات مخاطبانش بوده و اولويت اساسي جامعه آن روز، مهندسي اعتقاديشان بوده است. همچنين با توجه به شرايط ايراد اين خطبه، مخاطبان حضرت3 افرادي آشنا به اسلام بودند؛ ليكن به لحاظ اعتقادي انديشه درستي نداشتند. به همين دليل حجم بيشتر خطبه را مولفه اعتقادي دربرگرفته است. لذا اولين اصل اساسي كه بايد در جامعه اسلامي حاكم شود، تبيين درست اعتقادات است.

T he Fadak sermon is one of the most important speeches of Hazarat Zahra (a.s) in giving guidance to the new Islamic community. Meanwhile Hazrat Zahra (a.s) calling for justice for her right, she revealed the negligence of AhlSaqifeh, who seized forcibly Islamic khil?fa (caliphate). Because this sermon has a close relationship with the holy Quran and the social components has a specific appearance (aspect), this research aims to study the social components in the Fadak sermon from the holy Quran view with the analytic and content approach. For this, the issues of this sermon have been extracted and then the social Quranic components have been determined with analyzing these issues. In the second stage, the frequency of these components and frequency of each one has been shown in a diagram. In the content analysis of the sermon, it has been also investigated the literary factors, the styles of the speech, addressees and the atmosphere of issuance of hadith of Hazrat Zahra (s.a.). With considering among these components, the religious (faith) component has more frequency. It seems that Hazrat Zahra (s.a.) has attempted to improve the religious beliefs of her addressees. The priority of that time has been the engineering of their religious beliefs. With regarding the circumstances of addressing (lecturing) this sermon, her addressees had knowledge about Islam but they did not have a proper (right) religious thought, therefore; most of the sermon has contained these components. Consequently, the first main principle should be the proper determination of the religious beliefs.