بررسي تطبيقي عناصر بصري نگاره‌هاي "دربار جمشيد" و "دربار فريدون" در شاهنامه ‌طهماسبي با تاكيد بر تركيب‌بندي نگاره‌ها

A Comparative Study of Visual Elements of "Jamshidʹʹs Court" and " Fereydounʹʹs Court" Paintings in Tahmasp’s Shahnameh with Emphasis on Compositions of the Paintings

از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اثر هنري، كه مي‌تواند بيانگر مفاهيم به‌كاررفته در آن باشد، تركيب‌بندي و عناصر بصري آن است. اين پژوهش، كه در آن نگاره‌هاي دربار جمشيد و دربار فريدون از شاهنامه طهماسبي انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، به اين سوالات پاسخ داده است كه چه عناصر بصري مشترك و با چه شباهت‌ها و تفاوتهاي مفهومي در اين نگاره‌ها به‌كار رفته و دركدام نگاره نقاش بهتر توانسته است عظمت دربار را به تصوير بكشد. هدف از انجام اين پژوهش مطالعه تركيب‌بندي و عناصر بصري خط، حركت، ريتم، و به‌طور‌كلي يافتن ارتباط هنري ميان نگاره‌هاي مورد بحث بوده است. به‌نظر مي‌رسد، به‌دليل آنكه موضوع هر‌دو نگاره درباري است، نقاش تلاش زيادي در‌جهت نمايش عظمت پادشاهي به‌كار بسته باشد. از‌آنجايي كه نگاره‌هاي مورد بررسي در اين پژوهش مربوط به يك مكتب و دوره تاريخي با نگارگراني مشترك هستند و در يك نسخه واحد يعني شاهنامه طهماسبي و با مفهومي درباري تصويرسازي شده‌اند، در اين پژوهش، اين دو نگاره براي مطالعه و تطبيق درنظر گرفته شده‌اند. بررسي نگاره‌ها نشان مي‌دهد در مجموع نگارگر در نگاره دربار فريدون، به‌لحاظ ساختار تركيب‌بندي، تجسم خطوط و مفاهيم مرتبط با آن‌ها، ريتم و بيان عظمت درباري در مقايسه با نگاره دربار جمشيد موفق‌تر عمل كرده است و در مقابل، نگاره دربار جمشيد به‌لحاظ پيكره‌هاي انساني، تحرك و پويايي بيشتري دارد. اين پژوهش به روش توصيفي- تطبيقي انجام و اطلاعات آن به ‌شيوه كتابخانه‌اي جمع‌آوري گرديده است.

Among the most important features of an artwork, that can explain the concepts expressed in it, are composition and visual elements of that work. This research, in which "Jamshidʹs court" and "Fereydounʹs court" paintings in Tahmasp’s Shahnameh are selected and studied, tries to answer the questions that which common visual elements, and with what conceptual similarities and differences are used in these paintings, and in which painting the painter has managed to better illustrate the magnificence of the court? In this research the aim is studying the composition and visual elements including line, movement and rhythm in the mentioned paintings and finding the artistic relation between these two paintings. It seems since the subject of both paintings is about the court, the painter has tried hard to show the greatness of the kingdom. These two paintings have been selected for comparison and study in this research because the mentioned paintings belong to the same school and historical age with common painters, and both of them have been illustrated in Tahmasp’s Shahnameh with the concept of court. The examination of the paintings shows that generally, the painter has been more successful in Fereydounʹs court painting in terms of the structure of the composition, visualization of the lines and concepts related to them, rhythm and expression of court’s greatness in comparison with the Jamshidʹs court Painting. On the contrary, Jamshid’s court painting is more dynamic and mobile in terms of human figures. This research is a descriptive -comparative one, and its data is collected through library research